Quê Nhà Cụ Phan Châu Trinh

: Võ Phú Viên; Trung Học Phan Châu Trinh; 28 August 2023; Hits: 418

PCT SanChinh nhà lưu niệm

Quê nhà . Hai chữ mà tôi nghe thân thương và gợi nhớ những kỷ niệm xa xưa ...

Nhân dịp Đại Hội CHS TH Phan ChâuTrinh kỳ V, tôi muốn viết vài dòng về quê nhà, hay như văn nói bình dân là nơi “chôn nhau cắt rốn “, của Cụ Phan.

Tôi sinh ra và lớn lên tại một làng ở xã Thành Mỹ, quận Tam Kỳ, cũng không xa quê nhà Cụ Phan cho lắm. Cái xóm nhỏ nơi tôi sinh ra và “được cắt rốn “ ở đó là xóm Phú Viên.. Bắt chước nhà văn Phạm Xuân Đài, tôi cũng có lấy tên là Võ Phú Viên mỗi khi hay viết một đôi bài...

Vào cuối những năm đầu 1960’s khi tôi sắp xong bậc tiểu học tôi còn nhớ “ lên “ làng Tây Lộc, quê nhà của Cụ Phan. Lúc đó chưa có chiến tranh bùng phát, chuyện đi từ làng này qua làng khác dù đến gần núi vẫn còn dễ dàng và an ninh.

Lên đó để thăm gia đình của bà Dì Ba của tôi, người đã về làm dâu ông Xã Biện, một người họ Phan giàu có nhất làng Tây Lộc lúc bấy giờ. Vả lại ông Bác ruột của tôi cũng về làm rể nhà họ Phan.

Ngày xưa thời Pháp thuộc , chưa có “ internet và Iphone “, thông tin qua lại rất khó khăn thì việc dựng vợ gả chồng cho con cái, các gia đình “ khá giả “ đều ưa muốn làm sui với nhau...qua mai mối.

Tuổi còn nhỏ, tôi lên làng Tây Lộc, đâu biết và đâu phải để thăm quê nhà Cụ Phan ! Nhưng cái hình ảnh đi ngang qua các con đường đất mòn, chỉ đi vừa một chiếc xe đạp qua các ruộng lúa và rồi đến một nơi gần sát núi , tôi vẫn còn hình dung ra cho đến bây giờ.

PCT Cổng bên trong khu vườn nhà lưu niệm

( Cổng vào nhà lưu niệm )

Trước 1975 các địa danh thời VNCH có khác bây giờ. Ngày xưa làng Thành Mỹ của tôi, thuộc xã Kỳ Mỹ, quận Tam Kỳ, tỉnh Quảng Tín. Bây giờ nó thuộc vào xã Tam Phước, quận Phú Ninh ! Nhưng chuyện thay đổi tên và sát nhập đó có lý hay không xin miễn bàn ở đây.

Từ nhà tôi đi bộ ra con đường “ Hương Lộ “ , con đường từ Đình Làng Thành Mỹ đi thẳng lên ( xem bản đồ vẽ tay , do trí nhớ của Ba tôi để lại làm quà cho con cháu lúc ông từ Sài Gòn chuẩn bị đi qua Mỹ đoàn tụ theo diện ODP ), đi qua gò cây Đa, qua quán Kèo, rồi tới Xuân Lộc Cây Gắm. Đi không bao xa sẽ đến làng Tây Lộc, quê nhà của Cụ Phan.

Trong thời chiến tranh Quốc Cộng, chính phủ VNCH chưa có dịp hay nghĩ đến trùng tu hay xây nhà “ tưởng niệm ‘ . Nhưng những bà con của tôi bên họ Phan ai nấy đều hãnh diện về nhà cách mạng của cả nước... Việt Nam .

PCT Giếng xưa bên trong khuôn viên nhà lưu niệm

( Cái giếng nước trước nhà lưu niệm )

Theo gia phả họ Phan Tây Lộc thì :

Làng Tây Lộc thuở xưa thuộc huyện Hà Đông, tỉnh Quảng Nam. Đến năm 1920, huyện Hà Đông được chia hai thành Phủ Tam Kỳ và huyện Tiên Phước. Làng Tây Lộc thuộc huyện Tiên Phước. Sau năm 2010, làng Tây Lộc được đổi tên là thôn Tây Hồ, bút hiệu của nhà cách mạng Phan Châu Trinh, một con cháu của họ Phan. Trước đó năm 1954 chính quyền TT Ngô Đình Diệm đổi tên là xã Phước Long và nhập vào quận Tam Kỳ cho thuận tiện việc giao thông.

Bà Cô của tôi có một người con rể là ông Phan Thanh Việt, thuộc nhánh thứ ba trong họ Phan, đã sưu tầm gia phả họ Phan và tôi xin được trích ra đây từ Website “ Gia Phả Họ Phan Tây Lộc “:

“ Trong những năm chiến tranh ác liệt, tự đường và nhà cửa của con cháu họ Phan ở làng Tây Lộc bị cháy rụi. Con cháu họ Phan ly tán khắp nơi. Quê hương trở nên hoang vu đầy cỏ dại khi chiến tranh kết thúc vào năm 1975.

Đa số con cháu họ Phan trở về quê xưa vườn cũ, để xây dựng lại quê hương. Năm 1992, mồ mã tổ tiên được tái thiết. Ông Phan Thanh Việt bắt đầu sưu tập lời truyền khẩu trong họ hàng làm cuốn gia phả trước khi sang định cư tại Hoa Kỳ. Tôi xin phép được trích ra đây một vài đoạn :

“ Trước năm 1945, hàng năm con cháu có ba lần nhóm họ để cúng tế ông bà : Tế Xuân, Tế Thu và dẫy mả. Mỗi kỳ Tế lễ đều có văn tế bằng chữ Nho, trong đó có câu “ Nguyễn sở sinh, Phan sở dưỡng “. Được hiểu rằng : Ông tổ đầu tiên của họ Phan sinh từ miền Bắc, giòng họ Nguyễn. Vì một lý do nào đó mà ông người họ Phan đã nuôi dạy cho đến tuổi trưởng thành, đặt tên là Phan Văn Sỹ. Ông tổ có vợ con và sinh được tám con trai. Cả gia đình theo bờ biển vào Nam lập nghiệp. Ông đã tìm đến hướng Tây ( kể từ bờ biển ) đến nơi đây có đất đai phì nhiêu, nhiều hoa màu lương thực. ( Hiện nay là cánh đồng Bồ Lúa ). Ông Tổ đã dừng lại nơi này và đặt tên là làng Tây Lộc”

PCT Lối vào một gian nhà phụ nhà lưu niệm ( Đường vào nhà lưu niệm )

Chẳng những Ông Phan Văn Sỹ là tổ của giòng họ Phan , mà còn là vị Tiền Hiền của làng Tây Lộc. Những người lớn lên vào những năm 1930 đã thấy và biết ngôi mộ của ông Tổ rất lớn, lớn hơn các ngôi mộ khác ở trong làng. Ngôi mộ lại được ở ngay trước ngôi đình và tiền hiền làng Tây Lộc, rất đồ sộ và nguy nga. Đình làng, và tiền hiền và ngôi Mả Tổ ở giữa một gò đất cao giữa đồng đình.

Trên gò còn có ba cây Sộp lớn ( cổ thụ ) và mấy cây đa nhỏ. Cảnh vật rất trang nghiêm hùng vĩ. Mỗi năm lại có cúng Tiền Hiền vào rằm tháng Bảy.

Theo thông tin được cập nhật bởi con cháu Cụ Phan thì lúc xưa có một thầy địa lý khi đi ngang qua làng Tây Lộc nhìn phong cảnh,núi đồi bao bọc sau làng với cây đại thụ “ Da Dù “ rợp bóng, uy nghi, thần kỳ ! Con đường làng thẳng tắp với lũy tre làng xanh mướt cùng với cánh đồng Bồ Lúa bát ngát chín vàng ươm ! Rồi đập ông Vũ, ông Hờ đầy ắp nước trong veo tưới nước cho cánh đồng vốn dĩ đã màu mỡ lại càng thêm tốt tươi hơn ! Ở giữa cánh đồng lại có một Hồ Sen đẹp tuyệt vời !

Nhìn phong thủy, ông thầy địa lý tò mò hỏi người dân trong làng, hồ sen có tự bao giờ ? Họ nói rằng không ai nhớ rõ, chỉ biết rằng trước đây không có, bỗng dưng sen mọc và trổ hoa, không ai trồng cả mà giờ đây trở thành một hồ sen đẹp lạ thường !

Ông thầy địa lý rất đỗi ngạc nhiên, trầm trô khen ngợi ,rồi trầm tư suy nghĩ, đoạn ông nói : “Rôi đây, nơi này sẽ sinh một nhân tài kiệt xuất “ ! .Quả vậy, ứng với lời tiên tri của vị thầy địa lý, không lâu sau đó Chí Sĩ Phan Châu Trinh ra đời. Sau này khi nghe người thân kể lại câu chuyện năm xưa, có lẽ vì thế nên Chí sĩ PCT lấy biệt hiệu Tây Hồ với ý nghĩa : là làng Tây Lộc có Hồ Sen màu nhiệm.

Theo sưu tầm của ông Phan Thanh Việt, hiện nay đa số con cháu họ Phan sinh sống ở xã Tam Lộc. Số còn lại ở Tam Kỳ, Đà Nẵng, các tỉnh miền Nam và một số ở ngoại quốc.

Con cháu thuộc nhánh Nhì và nhánh Năm đông hơn. Nhánh Sáu ít nhất. Nhà Chí sĩ cách mạng Phan Châu Trinh thuộc nhánh Nhì. Ông Phan Châu Dật ( con trai đầu của Cụ ) đã từ trần năm 1922 lúc mới 24, sau khi du học ở Pháp về nước được hai năm. Cụ Phan Châu Trinh có hai người con gái : Phan thị Châu Liên và Phan thị Châu Lan. Bà Phan thị Châu Liên , vợ ông Đốc Ấm có sáu người con gái và một người con trai, Lê Khâm ( tức Phan Tứ ). Bà Phan thị Châu Lan, vợ ông Tham Đồng, có bốn người con trai và hai người con gái. Người con gái đầu là bà Nguyễn thị Châu Sa, tức là bà Nguyễn thị Bình “.

Trong nhánh thứ Ba của họ Phan của ông Phan Thanh Việt ( một đảng viên VNQDĐ kỳ cựu đã mất sau khi qua Mỹ theo diện HO được mấy năm ), có anh Phan Thanh Thắng, hiện đã định cư taị Anaheim, CA, Hoa Kỳ nhiều năm. Anh Phan Thanh Thắng là người mà Hội CHS Phan Châu Trinh thường hay mời lên dâng hương cho Cụ Phan với tư cách là người trong họ Phan mỗi lần chúng tôi làm Lễ Giỗ Cụ Phan vào tháng Ba hằng năm taị Nam California.

Trong đầu năm nay, chúng tôi đã nhờ thân nhân của anh Phan Thanh Thắng, hiện sống tại làng Tây Lộc, đến viếng thăm nhà tưởng niệm Cụ Phan và chụp cho chúng tôi một số hình ảnh nơi Cụ từng sinh ra và lớn lên một thời ở đó.

Dì Ba tôi là vợ ông Phan Tất Đắc, thuộc nhánh thứ Năm. Trong Đặc San này có đăng một bài thơ của hai người con của ông bà là hai anh Phan Anh và Phan Tuệ, cháu nội của ông Xã Biện, nói về những kỷ niệm của các chú ấy lúc còn nhỏ ở làng Tây Lộc.

Bây giờ con cháu Họ Phan Tây Lộc đi khắp nơi trên thế giới và lập gia đình với người bản xứ. Có cháu lập nghiệp tại một xứ hơi xa lạ là ...Áo, một nước hiền hòa và có phong cảnh rất đẹp ở Âu Châu..

Hi vọng một ngày không xa sẽ về thăm lại xứ Quảng và viếng thăm “ quê nhà” của Chí Sĩ Họ Phan !

Quận Cam, Cali cuối Xuân năm Quý Mão 2023

Võ Phú Viên

Đệ Lục 4 PCT 1964-1965

( ĐS Bạn Cũ Trường Xưa, Đại Hội PCT Toàn thế giới Kỳ V, California 9 tháng 7 năm 2023 )

DP Phan Chau Trinh The Gioi 5 scaledR2

Rating:

( 0 Rating )

KỶ NIỆM TRƯỜNG XƯA