Đôi Dòng Lưu Bút Ngày Xanh

: Phan Thu Hà; Trung Học Phan Châu Trinh; 30 July 2023; Hits: 497

User Rating: 5 / 5

DoiDongLuubutNgayXanh2

Một trong những cái vui để lại kỷ niệm dễ thương và khó quên của ngày nhỏ đi học, là việc viết “ Lưu Bút “.

Không hiểu Lưu Bút được bắt nguồn từ thời nào? Có lẽ đã lâu, lâu lắm rồi , qua bao nhiêu thế hệ học trò, và đã trở thành như một truyền thống riêng biệt của giới trẻ cắp sách , mỗi độ Hè về trước khi chia tay .

Ngày ở tiểu học thì nhỏ dại quá , nên Lưu Bút hình như chỉ dành cho học sinh trung học . Những năm từ Đệ Thất đến Đệ Tứ, lứa tuổi thích mơ mộng , và âu lo thi cử ở giai đoạn này chỉ là man mác . Khi lớn lên một chút, phần vì “ ngây thơ “ ngày nhỏ cũng bớt đi (?) , thêm mấy năm Đệ Nhị , Đệ Nhất với hai kỳ thi Tú tài quan trọng canh cánh bên mình . Thế nên, Lưu Bút thường như chỉ “thịnh hành” và phổ thông cho lứa tuổi học trò Đệ nhất cấp.

Suốt thời gian bảy năm ở Phan Châu Trinh , Đệ Tứ ( niên khóa 1960-61), là mùa Hè duy nhất lớp tôi có viết Lưu Bút. Năm học gần hết, sắp lên Đệ Tam , mỗi người chọn một ban , rồi đây sẽ không còn chung lớp nữa. Có thể vì vậy , nên ai cũng mong “ có vài dòng “ trao đổi với các bạn để giữ lại một chút kỷ niệm .

Hơn nữa, năm học này bằng hữu trong lớp đặc biệt rất thân nhau. Qua ba năm chung học , sau bao nhiêu lần cùng đi du ngoạn đi trại với lớp, với trường bạn bè càng trở nên thân hơn. Rồi tự nhiên cách biệt giữa ” con trai - con gái ” xóa đi trong tình bằng hữu hồn nhiên trong sáng .(Hồi đệ thất học trò con gái học riêng). Cũng từ năm học này, có những tình bạn khắn khít từ ngày ở trường, kéo dài mãi cho đến lúc ra đời .

Còn nhớ mấy ngày cuối năm Đệ Tứ , những tờ giấy “ pelure “ mỏng manh thật đẹp đủ màu , xanh lạt tím lạt , hay hồng phấn ... với những tấm ảnh nhỏ được trao qua ,trao lại trong giờ học, giữa bạn hữu. Hầu hết con gái cũng như một số con trai trong lớp đều cùng hăng hái “ viết Lưu Bút “ ! Những giờ học cuối, không khí thật vui tươi , dù ngày chia tay không còn xa , khiến thầy Trần Ngọc Quế đã có vài nhận xét vô cùng hóm hỉnh và nhất là thầy Lý Châu, giáo sư hướng dẫn lớp , cũng phải để ý với lời “ khuyến cáo “ :

- “ Gần ngày thi rồi, sao cứ “ thương “ với “ nhớ “ nhiều quá ! “

Chuyện lớp Đệ tứ 2 rộn ràng viết lưu bút tuy là việc “ thuần túy nội bộ “, nhưng vô tình đã lan ra ngoài giới hạn của lớp !

Một hôm sau giờ ra chơi , vào học trờ lại thấy trên bàn tờ “ quảng cáo “ :” Nhận viết Lưu Bút thuê “ !.

Thôi thì đủ hết :

- “ chữ viết rồng bay phượng múa ! “

- “ tình cảm lâm ly , ảo não, vô cùng thắm thiết ! ”

-“ giao hàng cấp tốc ! .” v..v...và v..v...

Lại cũng không quên :

- “giá đặc biệt” cho nữ sinh lớp Đệ tứ 2 !

“ Ban biên tập “ với một dãy tên khá dài , toàn là những người lớp trên . Chắc mấy anh lớn PCT vui vui này muốn “ chọc quê “ đàn em ?!

* * *

Rồi như bao mùa Hè khác ở Trường cũ Phan Châu Trinh , Hè năm Đệ Tứ cũng êm đềm qua nhanh...

Đến nay, hơn sáu chục năm đã trôi qua, mỗi khi hồi tưởng những ngày còn đi học, thì tập Lưu Bút của mùa Hè năm ấy, lại trở về êm đềm trong trí nhớ, cùng với hình ảnh của các bạn học thuở nhỏ, nhất là những người bạn sau đây, đã “ có đôi dòng ” cho tôi :

Hoàng Thu Hồng : Lưu bút của Thu Hồng đầy ắp chân tình thương mến nhất mà tôi nhận được.

Từ trường Trưng Vương Sài Gòn ra, Thu Hồng vào Phan Châu Trinh năm Đệ Tứ . Tuy chỉ một năm duy nhất học chung, nhưng Thu Hồng là người bạn để lại cho tôi nhiều kỷ niệm khó quên .

Hôm đầu tiên vào lớp, Thu Hồng vừa chịu tang Mẹ, trên đầu còn khăn tang trắng . Vẻ buồn của bạn làm tôi xúc động . Một tình thương tự nhiên đến, cảm tưởng như có điều gì được định sẵn, như cái “ duyên của một tiền kiếp nào ?.

Một hôm tình cờ coi tập ghi bài của Thu Hồng và đọc được mấy câu :

”... Cả con đường sao mọc lúc ta đi

Cả chiều sương mây phủ lối ta về

Khắp vũ trụ bỗng vô cùng thương nhớ ...”

( Đinh Hùng ? )

Vui mừng biết bạn thích thơ. Đây là một trong những điều tôi yêu thích ở Thu Hồng , cũng như thương mến bản tánh hồn nhiên và tình cảm chân thật của bạn .

Nhớ một chiều gần Tết cùng Thu Liên , Duyệt và Thu Hồng đi coi phim “ Một thời để yêu và Một thời để chết “ (Le temps d’aimer et Le temps de mourir ). Chuyện phim buồn làm tất cả cảm động, riêng Thu Hồng thì sướt mướt.

Thuở đó, đi chụp ảnh cũng là sở thích chung của Thu Hồng và tôi . Một lần , hai đứa đi chụp ảnh với Phạm thị Duyệt , nhưng Thu Hồng và Duyệt mỗi người lại chọn một tiệm ảnh ! Theo ý kiến của “ đa số “, tự nhiên tôi bị đặt trong thế là người phải quyết định , không thể làm vui lòng cả hai người bạn cùng một lúc được ! Đã cùng đi với Thu Hồng rồi , và đây là lần đầu với Duyệt, nên tôi chiều theo ý Duyệt . Thu Hồng cũng đi, tuy hơi miễn cưỡng .

Hôm coi ảnh thử để chọn, trong hình thấy Duyệt và tôi cười vui, còn Thu Hồng với một vẻ “ nghiêm trang ” thật tức cười !.Tôi vẫn muốn có tấm hình đó, nghĩ để giữ như một kỷ niệm. Nhưng Thu Hồng nhất định không chịu ; kết quả là chẳng có ảnh chung . Ra về tôi hơi buồn . Hôm sau trên bàn học, chỗ tôi ngồi, có một nhánh hoa khế tím nhỏ và vài giòng của Thu Hồng đại ý : “hẹn lần tới “.

Nhưng rồi một ngày đẹp trời ngẫu hứng cho tất cả tình cờ cùng thích đi chụp ảnh không phải dễ, thêm mùa thi lại gần kề ... Và “ lần tới “ đã không bao giờ còn có nữa !.

Bên cạnh những sở thích như nhau, Thu Hồng với tôi cũng có vài khác biệt , song điều này không làm giảm chút gì tình thân giữa đôi bạn .

Năm này, tụi tôi hay học chung, mà thì giờ nói chuyện bâng quơ thường nhiều hơn giờ học ! Thu Hồng rất thích hát, ( dù không hát hay ) , ngay cả khi đang làm toán cũng “ nghêu ngao “ ! Ngày ấy, hơi “ phiền “ cái “ tật” lơ đãng trong khi học của bạn . Nhiều lần tôi nhắc nhở, nhưng chẳng “ thuyết phục “ được ! Có lẽ đây là một trong vài thói quen của Thu Hồng , mà đã là thói quen thì hình như khó bỏ ? ( như thói quen hễ thấy hoa gì nhỏ là cũng thích rức từng cánh li ti để “ bói “: il m’aime un peu, beaucoup, ... ! . Trò chơi này , vô tình bao lần đem lại cho Thu Hồng của tôi những vui, buồn không duyên cớ ! )

Bản tánh cởi mở, Thu Hồng đối xử với các bạn con trai trong lớp tự nhiên cũng như bạn gái. Thường tươi cười vui vẻ, nhưng đôi khi chợt có lúc thật buồn và than “ cô đơn “.( Vì mất mẹ , Thu Hồng sống với gia đình người chị , và tình thương của người chị, tôi nghĩ, có lẽ không đủ ấm áp cho trái tim côi ?. Thương bạn, song ngày đó, tôi chẳng biết nói chi để an ủi. Nhiều năm sau, khi đã lớn, mỗi lần nhớ Thu Hồng mới thấy xót xa cho bạn. Phải chăng “ cô đơn “ nhiều lúc không hẳn là không có người bên cạnh, mà là cảm giác trống trải như chẳng có ai hiểu mình ? )

Ngô thị Kim Oanh : Người bạn vui tính, hểu hảo mà tôi thương mến nhiều, dù với tôi, bạn hay có “ thú thương đau “ . Suốt mấy năm chung lớp không biết bao phen tôi bị bạn chọc phá rất “tận tụy” !

Ngay lần đầu rủ tôi lại nhà chơi, Kim Oanh , đã “ đưa lầm “ địa chỉ nhà của Phan thị Hoa ! Sáng thứ hai gặp nhau, chưa kịp hỏi đã thấy Kim Oanh gập cả người mà cười thích chí !

Nhớ nhiều buổi tan trường, cùng về trên đường Thống Nhất, Kim Oanh luôn luôn tìm cách phỉnh gạt, chọc phá tôi không ngừng !. Tánh vui của bạn như chuyền sang người khác, nên thật khó mà hờn giận được Kim Oanh, dù chỉ 5 phút !

Tuy hay đùa giỡn bên ngoài, Kim Oanh cũng là người tình cảm. Lưu bút của bạn nhắc nhiều đến trại Hè toàn trường , cuối niên khóa 1959-60 , và đêm trăng nơi đồi thông Mỹ Thị . Khuya hôm đó, hai đứa nằm bên nhau, thì thầm nói chuyện , và tôi tin Kim Oanh, cũng như tôi, đã bồi hồi cảm thấy niềm vui ấm áp trong tình bạn .

( Đồi thông Mỹ Thị, nơi để lại bao kỷ niệm êm đềm khó quên... Nhớ dưới chân đồi có con lạch mà hai ngày trại ở đây bọn tôi đã xuống lấy nước. Con lạch nhỏ đó, hơn nửa thế kỷ sau, qua email của Nguyễn Hữu Lân, người bạn học cùng lớp , mới hay thuở xưa từng mang tên “ sông Cổ Cò” :

“ ...Ngày trước đó là thủy lộ duy nhất cho thương thuyền đại dương của Hoà Lan, Nhật Bản, Tàu...qua cửa sông Hàn, theo sông Cổ Cò vào Hội An trao đổi hàng hóa, tạo nên Phố Hội. Cả thế kỷ sung mãn Đàng Trong thời Chúa Nguyễn ... Thế rồi sông bị lấp dần. Phố Hội thất thế vì thương thuyền không vào được...”Tourane“ bị Pháp chiếm thành nhượng bộ, Hội An bị bỏ quên...”

Thì ra hai ngày trại Hè PCT nơi đây, bằng hữu và tôi đã lê chân “ dẫm lên lịch sử ” mà nào có hay ! )

Khoảng thời gian đầu , khi Vương Ngọc Hà vừa lập trang Web “Một Thời Phan Châu Trinh “, Kim Oanh gởi cho coi lại tập Lưu Bút của Hè Đệ Tứ 1961, sau hơn bốn chục năm rời trường . Cảm động khi thấy Kim Oanh còn cất giữ ngay cả mấy cái “ notes “ cùng vài hình vẽ nhỏ tôi gởi bạn từ hồi xa xưa. Bạn cũng không quên cho lại tấm ảnh , ngày tôi vừa lên 16 . Thật ít có người bạn nào còn giữ hình ảnh của mình sau mấy chục năm dài xa cách ... Hôm nhận được, nếu có Kim Oanh bên cạnh, chắc tôi chỉ ôm ghì bạn vào lòng mà chẳng nói được “ cám ơn “ !

ThuHaLuuBut 01

“ Mai sau dầu có bao giờ

Đốt lò hương cũ so tơ phiếm này “ ( ND )

( Trong tập LB Đệ tứ 2 của NTKO )

Đinh Văn Thìn : Cũng là một người bạn hay nghịch phá , song đầy thân thiện như Kim Oanh . Suốt mấy trang Lưu bút dài mà hơn phân nửa nhắc lại vụ “ cặp đôi “ tôi với một bạn học trong lớp , hồi Đệ Ngũ , và “ lấy làm tiếc ...”. Tuy chỉ một lần, rồi sau cả lớp đã quên bẳng và ngay chính người bị phá cũng thấy đó là “ chuyện năm ngoái “ !.

Vài năm sau ở Sài Gòn , một chiều đi học về nghe có “ người bạn Phan Châu Trinh mới ở Mỹ về, ghé thăm “. Chẳng thể đoán được ai ! Thì ra đó là Đinh Văn Thìn.

Bất ngờ và vui mừng khi gặp lại người bạn học cũ . Được biết xong trung học, Thìn chọn binh chủng Không Quân, và được gởi qua Mỹ học, vừa trở lại nước nhà sau khi tốt nghiệp .

Nghe Thìn vui thích kể về thời gian học lái máy bay, “biết đâu sẽ được đọc một cuốn tương tự như “ Đời Phi Công ? “ tôi hỏi ,và Thìn vui vẻ trả lời, trong tiếng cười ròn rã :”Thật tiếc tôi không có tài như ông Nguyễn Xuân Vinh , lại chẳng may mắn được một cô Phượng nào cho nguồn cảm hứng ! “.

Còn nhớ một Đinh Văn Thìn cao lớn khoẻ mạnh, hồn nhiên, đầy vẻ yêu đời, nói cười sang sảng , vui chuyện với bằng hữu buổi chiều hôm đó .

Chỉ vài tuần ngắn ngủi sau, đọc báo thấy cáo phó “Phi công Đinh Văn Thìn đã hy sinh vì công vụ “, không thể ngờ được ! Chỉ biết cầu mong có sự trùng hợp tên...Cho đến một ngày, bàng hoàng nhận được vài giòng của người bạn học khác, Phạm Ngọc Chấn, rất thân với Thìn, đang du học ở Canada, gởi về cho hay : “máy bay rớt, kéo Thìn đi theo ! ``.

Thế hệ của chúng tôi, một thế hệ tuổi trẻ lớn lên trong thời đất nước chiến tranh , ngoài Đinh Văn Thìn còn có bao người bạn khác, như Lê Khả Trính, Huỳnh Ngọc Tài, Lê Đình Hải, Huỳnh Lô ... đã hy sinh lúc vừa mới bước vào ngưỡng cửa cuộc đời.

Phạm thị Duyệt : Qua trang Lưu Bút hiền hoà , Duyệt nhắc nhở hết lại cho tôi bao lần cùng du ngoạn hay đi trại với lớp, với trường : Kỳ Lam, Lăng Cô, Mỹ Thị, Mỹ Khê...và nhất là kỷ niệm , tuy nhỏ nhưng khó quên , của riêng hai đứa tụi tôi, hồi năm Đệ lục , 1958 , trong lần du ngoạn ở Tiên Sa cùng với cả lớp .

( Tiên Sa : một bãi biển thơ mộng rất dễ thương và sạch nhất của Đà Nẵng xưa. Rãi rác trên bờ biển nhiều tảng đá thật đẹp. Những tảng đá đen tuyền này, có lẽ đã ở đây từ bao trăm năm, hay có thể từ ngàn năm trước ?, và chắc đã được sóng vỗ lên hàng triệu ,hàng muôn ức lần, nên bóng láng . )

Hôm ấy, chẳng hiểu sao Duyệt và tôi cứ thích trèo lên những tảng đá vô cùng trơn trợt này để chụp ảnh, thay vì đứng bên cạnh . Hai đứa níu tay giúp nhau, mấy lần cố gắng bước lên, nhưng có lẽ vì cười quá nên cứ trợt chân xuống ! Cuối cùng cũng lên được , để vui mừng có tấm ảnh !

ThuHaLuuBut 02

( Du ngoạn Tiên Sa, Đà Nẵng1958 . Ảnh của PTD )

Hơn bốn mươi năm sau , từ Paris, Duyệt gởi cho lại vài hình ảnh thuở đi học, trong đó có tấm ảnh đen trắng nhỏ tí nơi bãi biển Tiên Sa , gợi tôi nhớ thật nhiều ngày vui xưa... Trong một ảnh khác, gần như đầy đủ cả lớp, ở lần du ngoạn Mỹ Khê, năm Đệ tứ . Nhớ hôm ấy vào một ngày trời lộng gió và âm u ( tháng 10/1960 ) mà lại phải đạp xe ngược chiều gió . Mệt nhiều, nhưng vẫn vui nhiều. Một ảnh khác nữa , cũng ở lần du ngoạn này, Duyệt cùng Thu Liên, Thu Hồng, Lê Văn Chơn và Lê Tự Rô, tươi cười ngồi bên nhau trên đồi cát ở bãi biển Mỹ Khê . Năm người bạn học vô tư ngày nhỏ nay Duyệt và Lê Tự Rô đã ra đi , ba người bạn còn lại, mỗi người một nơi ...

ThuHaLuuBut 03

( Trên đồi cát bãi biển Mỹ Khê, Đà Nẵng tháng 10/1960 . Ảnh của PTD)

Đặng Kim Hùng : Người bạn luôn luôn tươi cười và khi nào cũng đặc biệt hoà nhã với bạn hữu . Trang Lưu Bút phản ảnh tính cởi mở dễ thương của người viết.

Đặng Kim Hùng nhớ đủ hết tất cả những người bạn có mặt ở lần họp mặt bằng hữu nơi nhà tôi, đầu mùa hè năm Đệ Tứ , và kể lại không sót một người nào ! Lưu bút dài với lời lẽ hồn nhiên của bạn nhắc nhở cho tôi nhiều chi tiết thật vui của buổi họp mặt nhỏ ấy, mà chính tôi đã không còn nhớ được hết.

( Gần nửa thế kỷ qua đi, một người bạn cùng lớp khác, trong lần nói chuyện qua điện thoại , tình cờ có nhắc lại cho : ở họp mặt đó, người bạn hồn nhiên luôn luôn vui tươi Đặng Kim Hùng đã hát bài “Đò Chiều “, ( một ca khúc buồn ?) để ...giúp vui ! :

“... Một ngày nào trên bến cô liêu

Xóm bên sông tiêu điều

Buồn hắt hiu muôn chiều …” )

Sau khi đã rời Phan Châu Trinh, một chiều chủ nhật vừa ở phòng học của thầy Trương Bá Trước ra, đang đứng trên lề đường Đinh Tiên Hoàng, Đa Kao, Sài Gòn, bỗng nghe tiếng ai gọi thật lớn: “ TH ! TH ! “. Nhìn lên thì thấy trên một xe nhà binh lố nhố những sĩ quan Thủ Đức đang chạy ngang qua, và Đặng Kim Hùng vừa nhô đầu ra ,vừa gọi .

Nhận ra bạn học cũ, tôi cũng mừng quá. Đến gần ngã tư đèn đỏ thấy xe chạy chậm chậm lại , tôi vội đi theo một quảng, nhưng chưa kịp chào, hay hỏi chi thì đèn chuyển sang xanh và xe vụt mất ! Xe chạy một quảng xa rồi, nhìn theo vẫn còn thấy bóng Đặng Kim Hùng nhô đầu ra và bàn tay bạn vẩy vẩy ...

Rồi chỉ thời gian ngắn sau , vào một ngày gần Giáng Sinh ở Sài Gòn xưa, gặp Lê Văn Chơn, một người bạn cùng lớp thân thiết với Đặng Kim Hùng ở PCT, cho hay Hùng vừa mất trong thời gian còn ở quân trường Thủ Đức .

ThuHaLuuBut 04

(Phần mộ của Đặng Kim Hùng,an táng dưới chân núi Hoà Sơn cách Đà Nẵng 12km ngày 14/8/2003. Ảnh của LVC )

* * *

Tập Lưu bút mùa Hè năm Đệ Tứ , dấu tích của những ngày tháng êm đềm, được nâng niu gìn giữ mãi với trân quý đặc biệt , cho đến ngày di tản tháng 4/75, ra đi vội vàng trong hốt hoảng, không kịp mang theo được . Tôi đã để lại đàng sau kỷ niệm dễ thương của một phần đời vui tươi và êm ái ...

Tôi không phải là người sống trong dĩ vãng, chỉ nghĩ đến những ngày “ tuyết năm xưa “, Les neiges d’Antan , nhưng tình cảm tốt đẹp của những ngày trước mà không tàn phai theo năm tháng cũng thật là rất quý. Cám ơn những người bạn cũ đã gìn giữ bao kỷ niệm êm đềm của Trường xưa và đã cho tôi nhớ lại những ngày vui qua, khi bước vào tuổi lớn .

Tháng năm lặng lẽ đều đều lướt nhanh, tất cả những gì rồi cũng xa rời chúng ta, song những tình cảm tốt đẹp, trong sáng ấy vẫn còn theo ta mãi mãi , hay ít nhất cũng đến những ngày cuối của cuộc đời ...

Phan Thu Hà

( PCT 1957-64 )

Rating:

( 1 Rating )

KỶ NIỆM TRƯỜNG XƯA