Trung Học Phan Châu Trinh

: Lê Xuân Mỹ; Trung Học Phan Châu Trinh; 14 September 2023; Hits: 826

Có Người Thầy Không Thể quên...

User Rating: 5 / 5

Để nhớ Cô giáo Đặng Thị Liệu ( 1933-2021)

CO LIEU 1958

Một buổi chiều cuối mùa đông, nhóm cựu học sinh Đà Nẵng tại Bắc Cali hẹn nhau cùng đi thăm Cô tại nghĩa trang Oak Hill, San Jose, California. Thời gian trôi qua thật nhanh . Thấm thoắt đã hai năm Cô rời xa chúng tôi. Trời ngây ngây lạnh, trong cơn gió nhè nhẹ và cái nắng vàng hiu hắt, chúng tôi đứng quây quần quanh ngôi mộ nằm chênh chếch lưng đồi. Nhớ Cô thật nhiều. Nhớ dáng người nhỏ nhắn, nụ cười ấm áp với khuôn mặt thật hiền.

Nhớ đến một cô giáo có trái tim vô cùng nhân hậu, một người thầy đáng kính, suốt một đời luôn quên hạnh phúc riêng mình, để sống cho những người bất hạnh, những đứa trẻ bụi đời,lang thang, những bé mồ côi và những người cơ nhỡ. Bạn bè cùng nhau ôn lại những kỷ niệm một thời trung học và những ngày tháng trên quê hương thứ hai này. Cùng nhau tưởng nhớ về Cô giáo Đặng Thị Liệu kính yêu của học trò Phan Chău Trinh và Nữ Trung Học Hồng Đức.

Cô sinh ra trong một gia đình gia giáo người Huế. Cha mất sớm, 4 anh chị em quây quần bên mẹ. Từ nhỏ Cô nổi tiếng hiền hậu, thông minh và học giỏi. Trong khi những bạn bè đồng trang lứa vô tư vui đùa trong cái an bình cổ kính xứ Huế, Cô đã sớm có những ưu tư, đã sớm chọn cho mình một hướng đi vì tha nhân. Lớn lên ở miền Trung đất cày lên sỏi đá, Cô đã xót xa với biết bao mãnh đời nghèo khó chung quanh, những gia đình quanh năm vất vả, cơm không đủ ăn , chỉ khoai sắn trừ cơm, những đứa bé lam lũ chưa một lần cắp sách đến trường, lếch tha lếch thếch ngoài ruộng đồng.

Mỗi lần đi ngang qua bến đò Gia Hội, Cô lại thấy đắng lòng cho những cô gái lầm lỡ sa chân, nay đây mai đó trên sông nước ở làng vạn đò.

Những cơn mưa thúi đường thúi đất, những ngày khô cằn nắng gắt , những cơn lụt lội triền miên, càng kéo dài thêm nỗi cơ cực gian nan.

Từ những ngày còn rất nhỏ đó Cô đã nguyện trong lòng sẽ sống hết cuộc đời mình vì những con người bất hạnh quê nhà.

Tốt nghiệp trung học, khá tiếng Anh, Cô được học bổng đi du học Úc do Linh Mục Cao Văn Luận đỡ đầu. Một cơ hội không dễ gì có được. Nhưng rồi qua nhiều đêm trăn trở, không nỡ để mẹ một mình, càng không nỡ xa miền đất ngèo quê hương , Cô quyết định ở lại vào học Đại Học Sư Phạm Huế. Bạn bè cho đó là một quyết định dại dột, nhưng Cô chưa một lần hối tiếc. Cô là một trong những nữ sinh viên đầu tiên của ngành Sư Phạm Khoa Ngoại Ngữ.

Tốt nghiệp đại học, Cô được phân công vào dạy tại trường công lập duy nhất tại Đà Nẵng thời bấy giờ, trường trung học mang tên nhà chí sĩ Phan Châu Trinh. Lúc tôi vào năm Đệ thất, Cô đã đi dạy được sáu, bảy năm rồi. Thỉnh thoảng gặp Cô trong các buổi chào cờ, trong những buổi họp mặt toàn trường, những lần đi cắm trại, nhưng phải đến năm Đệ tứ, tôi mới được hoc Cô.

Cô dạy môn tiếng Anh và là giáo sư hướng dẫn lớp. Ấn tượng của chúng tôi ngày đầu tiên Cô lên bục giảng là dáng người nhỏ nhắn, nụ cười hiền hậu, giọng nói ấm áp, thân thiện.

Vẫn có cái uy nghiêm của một người thầy nhưng không cho chúng tôi cảm gíac sợ sệt như khi gặp các thầy cô giáo khác.

Lúc Cô phụ trách hướng dẫn lớp hay sau này làm Tổng Giám Thị Trường Nữ Trung Học Hồng Đức, học trò chúng tôi sợ Cô thì ít nhưng thương Cô thì nhiều. Học sinh thường nghịch phá nhưng trong các tiết học của Cô, chúng tôi học hành rất nghiêm túc. Không một học sinh nào ghét Cô. Cô ăn mặc thật giản dị, gần gũi.

Cô ở một mình trong căn nhà thuê, ngoài giờ dạy học chúng tôi ít khi gặp Cô ở trường.

Cô tất bật với các hoạt động thiện nguyện ngoài xã hội. Sau cái bề ngoài nhỏ nhắn tưởng chừng như yếu ớt đó là một con người hoạt động không mệt mỏi. Tuy là người theo Phật giáo nhưng Cô hợp tác chặt chẽ với các tổ chức nuôi trẻ không cha không mẹ của các Soeurs. Hồi đó những trại mồ côi thường do các nhà thờ Công Giáo xây dựng và điều hành. Với khả năng ngoại ngữ, Cô liên lạc được với các tổ chức thiện nguyện Hoa Kỳ để xin tài trợ. Cô đã hợp tác làm thông dịch cho tổ chức y tế tàu Helgoland , một bịnh viện nổi của Đức cập bến Đà Nẵng chuyên giúp chữa trị các nạn nhân chiến tranh và thương bịnh binh. Cô thành lập một tổ chức gồm các học sinh lớp lớn chuyên tìm kiếm , giúp đỡ các trẻ em bụi đời lang thang .

Trong khi những bạn bè, thầy Cô khác lần lượt lập gia đình yên bề gia thất. Cô cứ lặng lẽ kiên trì với những hoạt động vô vụ lợi của mình. Không phải không nguy hiểm với những lần theo các phái đoàn văn nghệ ra tiền đồn ủy lạo các chiến sĩ. Không ít những lần Cô một mình trong đêm tối đi tìm gặp những trẻ bụi đời, những đứa con lai. Hình như Cô chưa một lần nghĩ đến bản thân mình.

Cô vui khi tìm được nơi ăn chốn ở cho chúng. Cô hạnh phúc khi bắt gặp những nụ cười hồn nhiên của những đứa bé trong trại mồ côi. Cô sung sướng khi tìm được nguồn tài trợ từ bạn bè, từ các cơ quan đoàn thể. Cô luôn sống một mình nhưng chưa bao giờ cảm thấy cô đơn. Không có gia đình riêng nhưng Cô có những đứa con nuôi. Có đứa được Cô đem về ở chung một thời gian trước khi tìm được những gia đình mới. Nhiều đứa tìm được công ăn việc làm, nhiều đứa ra đời thành công.

Có đứa sau này gặp lại bên Mỹ, Cô đứng ra thay mặt gia đình dựng vợ gả chồng. Với Cô, đó là niềm vui ,là, là hạnh phúc.

Cô có liên hệ mật thiết với các tổ chức thiện nguyện, người ta hay thấy Cô hay đi lại với những người nước ngoài, chính vì vậy khi Đà Nẵng mất vào tay Cọng Sản, Cô bị nghi ngờ làm việc cho CIA của Mỹ.

Cô là một trong những thầy cô giáo bị cho nghỉ việc đợt đầu tiên.

Nhưng cũng thật may mắn, có thể vì không đủ chứng cớ hay trong những cán bộ Cọng Sản nằm vùng, có người từng quen biết, từng chịu ơn, nên Cô không bị bắt đi tù cải tạo.

Cô ở lại quê nhà một thời gian, và giống như bao người khác dính líu tới chế độ cũ, Cô đã làm đủ thứ nghề để tồn tại, để sinh sống. Buôn bán đồ cũ chợ trời, dạy thêm...Những ngày đó Cô thật vất vả nhưng không than van. Cô biết với ” vết đen” quá khứ, Cô khó có thể sống cho cái lý tưởng của mình tại một nơi đã không còn thuộc về mình . Cô kiên trì tìm đường ra đi. Sau nhiều lần thất bại, những lần lẫn trốn, những lần bị giam cầm...cuối cùng vào năm 1979, Cô vượt biên thành công đến trại tỵ nạn đảo Bidong, Malaysia.

Thời gian này trại do Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc điều hành, thường xuyên có nhiều phái đoàn từ Mỹ, Pháp, Canada, úc đến phỏng vấn sắp xếp định cư cho hàng chục ngàn thuyền nhân ở trên đảo. Cô làm thông dịch viên cho phái đoàn Mỹ và Úc.

Dù thời gian ở đây không dài nhưng Cô cũng đã giúp thông dịch, hướng dẫn các thủ tục, hoàn tất các hồ sơ xin đi định cư cho nhiều gia đình thuyền nhân.

Biết bao nhiêu câu chuyện, biết bao nhiêu cảnh đời, biết bao nhiêu hoàn cảnh số phận khác nhau ở nơi đây. Có nhiều gia đình bị kẹt lại đảo rất lâu vì vốn tiếng Anh ít ỏi, không thân nhân nước ngoài, điền đơn trật lên trật xuống.

Có những đứa trẻ mất cha mẹ không người bão lãnh. Có những người ở lại vì những lý do vô cùng đơn giản, nhiều nhất là trả lời sai câu hỏi lúc được phái đoàn phỏng vấn. Không phải không có những người thông dịch tay ngang, không lương tâm, thông dịch không đúng với nguyên văn của người được phỏng vấn. Có người bị phái đoàn từ chối vì bị nghi lời khai gian dối. Cô đã giúp chuyển nhiều đơn khiếu nại của thuyền nhân kẹt lại đảo do nhiều sai sót khác nhau đến được các phái đoàn. Nhờ vậy có nhiều gia đình được cứu xét ra đi đúng với trường hợp ưu tiên của mình.

Năm 1979, được thân nhân bão lãnh, Cô rời trại tỵ nạn qua San Jose định cư. Khoảng thời gian đó, khi những người nhập cư còn ít, nếu muốn, với khả năng ngoại ngữ của một giáo sư Anh văn , với sự trợ giúp của học trò và người thân qua trước, Cô rất dễ dàng tìm cho mình một công việc ổn định và nhàn hạ. Nhiều công việc tại các hãng xưởng, làm Social worker cho chính phủ hay đi dạy học tại các trường công lập. Những công việc nhẹ nhàng, ổn định và đầy đủ phúc lợi.

Nhưng Cô đã chọn cho mình một con đường đi khác, gập ghềnh và khó khăn hơn. Một con đường đúng theo lý tưởng của Cô.

Ngay từ những ngày đầu tiên, không xin trợ cấp của chính phủ, Cô vào làm việc cho IRC ( Internatioanal Rescue Comittee ), một tổ chức thiện nguyện vô vụ lợi, lúc bấy giờ vừa mới thành lập văn phòng tại San Jose. IRC chuyên giúp đỡ cho những thuyền nhân tị nạn mới đến Bắc Cali. Hướng dẫn làm các giấy tờ thẻ xanh, giới thiệu học Anh Văn cơ bản ESL, xin việc làm, thi quốc tịch, làm đơn bão lãnh cho thân nhân còn kẹt lại quê nhà. Nói chung là tất cả mọi việc nhằm giúp cho những người tỵ nạn sớm ổn định cuộc sống trên quê hương thứ hai này. Mới đầu Cô phụ trách hồ sơ ( Case Worker )sau đó Cô lên làm Giám đốc cho đến ngày về hưu. Suốt một thời gian dài, Cô làm việc không mệt mỏi, bất kể ngày đêm. Cô tham gia hội đồng quản trị VIVO ( Vietnammese Voluntary Foundation ), cũng là một tổ chức thiện nguyện chuyên về đào tạo tiếng Anh, tay nghề và tìm kiếm giới thiệu việc làm cho những người tỵ nạn mới đến vùng đất này.

Nhỏ người, nhưng sức làm việc của Cô thật đáng nể. Với chiếc xe cũ do một người bà con tặng. Cô rong ruổi khắp miền Bắc Cali.

Có người mới qua chưa có xe, cô kiêm luôn tài xế. Mỗi người, mỗi gia đình mới đến là một mãnh đời, một hoàn cảnh khác nhau, nhưng tất cả đều lạc lõng và bỡ ngỡ như nhau. Cô như một gạch nối làm con thoi đưa những người mới đến sớm hội nhập và xứ sở tự do nhưng vô cùng xa lạ này. Cô đã chèo không biết bao nhiêu chuyến đò đưa người cập bến bình yên. Biết bao gia đình nhờ Cô mà ổn định, có nhà có cửa, có công ăn việc làm. Riêng Cô vẫn bao năm vẫn một mình trong căn nhà nhỏ đường số 4 gần Downtown San Jose.

Rất nhiều gia đình, nhiều học trò cũ từng chịu ơn muốn mời về ở, nhưng Cô đều từ chối. Cô bảo sống một mình tự do quen rồi. Cô cười. Cô nhiều tính xấu, ở chung chắc không ai chịu nổi đâu. Cô nói vậy thôi chứ Cô mà xấu nết thì trên đời còn ai tốt đây, thưa Cô ? Đôi khi, trong cái lành lạnh của những cơn mưa nửa đêm, dù chỉ thoáng qua. Có lẽ Cô cũng có chút chạnh lòng về nỗi quạnh hiu của đời mình ?

Giữa năm 1988, trong một cbhuyến đi trở về thăm lại đảo Bidong và các trại tỵ nạn khác quanh vùng Đông Nam Á ( HongKong, Thai Lan, Indonesia, Singapore, Philippines...) Cô đã vô cùng xúc động khi nghe thấy và chứng kiến bao cảnh đời bi thảm của những chuyến vượt biên. Biết bao trẻ mất cha mất mẹ trên đường đi tìm kiếm tự do. Cô cùng một vài người cùng chí hướng trong đó có bác Nguyễn Đình Hữu, cựu đại tá quân lực việt Nam Cọng Hoà, thành lập Hội thiện nguyện ARCWP ( Aid To Refugee Children Without Parents ) với sự giúp đỡ của Cao Ủy Tỵ Nạn Liên Hiệp Quốc .

Đến năm 1994 để nới rộng phạm vi hoạt động. ARCWP đổi thành ACWP ( Aid To Children Without Parents ) chuyên giúp đỡ trẻ em không nhà, không còn cha mẹ không những chỉ do tỵ nạn mà còn nhiều lý do khác. Không những giúp cô nhi tại Mỹ, cùng với ACWP cánh tay nhân ái của Cô còn vươn về Việt Nam, về miền đất nghèo miền Trung. Xây trường học cho các trẻ mồ côi. Cấp học bổng cho các học sing nghèo hiếu học. Thành lập các trạm y tế chuyên chăm sóc cho trẻ em.

Năm 2000, sau khi miền Trung Việt Nam phải chịu một thiên tai thiệt haị nhất thế kỷ, Cô và bác Hữu cùng bạn bè sáng lập “ Friends of Huế Foundation “.

Một tổ chức thiện nguyện nhằm cứu trợ nạn nhân thên tai tại Thừa Thiên, Huế và các vùng lân cận. Hội thực hiện các các chương trình cứu trợ khẩn cấp, xây dựng các nhà chăm sóc trẻ mồ côi do thiên tai, giúp cho vay không tiền lời các hộ dân nghèo thiếu vốn nhằm gây dựng lại cuộc sống, tổ chức các đội y tế lưu động...

Với sự trợ giúp của bạn bè, của những học trò còn ở lại quê hương, Cô miệt mài bay đi bay về gần nửa vòng trái đất cho những công việc nhân đạo. Đã có biết bao con người, biết bao gia đình đứng lên được từ những đổ nát tan hoang, đã tồn tại và thành công.

Công việc Cô làm thì nhiều lắm. Sự cống hiến của Cô cho cuộc đời, cho những người cùng khổ trên quê hương thứ hai, trên quê nhà xa xôi nhiều không kể hết. Chỉ có thể nói, trong suốt 87 năm, là một người bình thường nhưng Cô đã làm được những chuyện phi thường. Cô đã sống, làm việc đúng như lời Bác Nguyễn Đình Hữu , từng dặn dò :

“ Nếu muốn sung sướng một giờ, bạn hãy ngủ một giấc thật say. Muốn một ngày hạnh phúc,hãy xách cần đi câu cá, Muốn hạnh phúc một tháng, hãy đi lấy vợ, lấy chồng. Muốn hạnh phúc một năm, hãy đi làm kiếm tiền. Nhưng nếu muốn một đời hạnh phúc, hãy đi giúp đỡ người khác, nhất là những trẻ em bất hạnh, không mẹ, không cha “.

Tôi có nhiều kỷ niệm với Cô thời đi học và cả trong những năm tháng định cư ở Bắc Cali. Năm 2000 sau khi chuyển từ Tulsa OK về San Jose, tôi cùng với một người bạn cùng lớp và từng được Cô cho ở chung nhà lúc mới chân ướt chân ráo qua Cali, đến thăm Cô.

Dù đã hơn ba mươi năm thầy trò mới gặp lạ, tôi vẫn nhận ra ngay người thầy ngày xưa. Cô không thay đổi nhiều. Vẫn với khuôn mặt thuở đó, vẫn dáng dấp đó, theo năm tháng có gầy hơn xưa nhưng vẫn bình dị ấm áp như ngày nào. Tôi ôm chầm lấy Cô, không muốn khóc nhưng nước mắt cứ chảy dài.

Tôi nói , Cô nhớ em là ai không ? Vẫn với nụ cười hiền hậu Cô bảo, Xuân Mỹ tứ 4 mà ai không nhớ.

Xúc động và vui quá vì qua bao năm tháng thăng trầm Cô vẫn còn khỏe mạnh. Trí nhớ vẫn còn minh mẫn. Vẫn còn nhớ đứa học trò nhỏ ngày xưa. Cô còn nhớ cả năm học của tôi, nhớ cái dãy bàn hàng đầu tôi ngồi. Nhớ cả lời phê “ Giỏi , ngoan, hiền “ trong học bạ của tôi. Hôm đó suốt một buổi sáng chúng tôi ngồi ôn lại chuyện cũ, trường xưa. Cô hỏi về những năm tháng ở quê nhà sau ngày mất nước.

Tôi kể Cô nghe về những lần gặp mặt tình cờ các Thầy Cô giáo cũ. Thầy Nhuận bán trà đá ở bến xe đò Long Khánh, Thầy Bình bán thuốc tây chợ trời Tân Định, Thầy Bích chụp hình dạo Thảo Cầm Viên Sài Gòn, Thầy Lan thổi kèn trong ban nhạc đám ma...Nhiều cảnh đời của những người thân quen mà vì đi sớm Cô chưa biết. Khi nhắc đến chuyện Ba tôi chết trong trại cải tạo, Cô rơm rớm nước mắt.

“ Tội nghiệp ông cụ. Ông cụ làm Cảnh Sát nhưng thật hiền lành. Âu cũng là vận số của gia đình và đất nước. Cô tin là ông cụ sẽ luôn dõi theo và phù hộ cho gia đình con “

Những chuyện như thế cứ kéo dài không dứt. Trước khi ra về Cô bảo, nếu con cần gì thì cứ liên lạc với Cô.

Kể từ đó thỉnh thoảng chúng tôi ghé thăm Cô. Và mỗi khi chúng tôi tổ chức họp mặt lớp hay trường đều mời Cô tham gia. Chúng tôi thay phiên nhau đến nhà chở Cô đi và về. Những lần gặp lại học trò cũ Cô vui lắm . Lớn tuổi nhưng chưa một lần Cô đòi về sớm.

Cô luôn là người đến đầu tiên và ra về sau cùng, mặc dù mỗi một lần họp mặt chúng tôi thường ở lại chuyện trò ca hát rất khuya. Tuy nhỏ người nhưng trời cho Cô một sức khoẻ thật tốt. Cô bảo từ ngày qua Mỹ đến giờ Cô chưa vào nhà thương ngày nào. Cô cười, vào thăm bạn ở bịnh viện thì có.

Cô nhớ vanh vách những chuyện ở Đà Nẵng thời trước 1975. Cô nhớ từng khuôn mặt và tính nết của những đứa học trò cũ.

Thật cảm động khi Cô nhắc đến thời gian phụ trách lớp chúng tôi.

Cái lớp Đệ Tứ 4 thời còn trai gái học chung. Cô nói, lớp các em hiền nhất trường. Nam sinh ít phá phách nhất, nữ sinh thì nhiều em đẹp nhất. Chắc nhờ học chung, Cô hỏi vui, trong lớp có em nào nên vợ nên chồng với nhau không ?

Cô ơi, thời đó mấy đứa con gái cùng lớp coi tụi em như con nít, toàn nhìn lên mấy anh đẹp trai lớp trên, cho đi theo lén là may mắn rồi, dễ gì tán tỉnh được.

Không những sinh hoạt lớp chúng tôi mà cả các buổi họp mặt học sinh Phan Châu Trinh hay Nữ Trung Học Hồng Đức toàn thế giới, Cô chưa một lần vắng mặt. Nơi nào có tỗ chức Nam Bắc Cali hay Houston Texas xa xôi đều có sự hiện diện của Cô. Cái hình ảnh cô giáo nhỏ nhắn ngồi lọt thỏm trong dãy ghế dành riêng cho các cựu giáo sư luôn mãi nhớ trong lòng những đứa học trò chúng tôi . Nếu phải tìm một người chỉ được thương không kẻ ghét trên quê nhà và trên xứ Mỹ này, có lẽ Cô là một. Cô giáo Đặng Thị Liệu của tôi.

Từ ngày có đại dịch Covid, cuộc sống mọi gia đình đều đảo lộn. Mỗi người có những nỗi lo lắng, vất vả riêng.

Thỉnh thoảng tôi gọi điện thoại hỏi thăm nhưng chưa một lần đến thăm Cô.

Mấy lần hẹn với Vĩnh Cường, một người em họ của Cô, bạn cùng lớp để đến thăm Cô. Đâu có bao xa, chỉ 20 phút lái xe mà cứ hẹn lần hẹn lữa.

Lúc thì hắn bận đi bác sĩ check up, lúc đưa vợ đi xạ trị, lúc thì tôi bận chở cháu ngoại đi học,chở mẹ đi nhà thương, cứ thế rồi qua đi

Có thể vì cuộc sống nhưng có thể vì vô tình và vô ơn, ta đã quên đi những người thân yêu chung quanh ta. Có những lời hứa tưởng chừng như vô cùng dễ dàng nhưng mãi không bao giờ thực hiện.

Ngày 21/1/2021 Cô té tại nhà riêng được đưa vào nhà thương. Tuổi già sức yếu, bác sĩ không cho ở nhà một mình, sau cấp cứu. Cô được đưa thẳng vào nursing home. Đang muà Covid trở nặng, dù có nóng ruột chúng tôi cũng không thể vào thăm Cô. Chúng tôi chỉ theo dõi tình trạng sức khỏe của Cô qua trung gian của người cháu.

Những ngày ở nursing home, vẫn nói chuyện được, sức khỏe dần phục hồi, nhưng Cô không thiết ăn uống. Có lẽ để khỏi làm phiền con cháu, Cô đã quyết tâm từ bỏ.

Chỉ một tuần sau, đêm 30/1/2021,không vật vã đau đớn, Cô nhẹ nhàng ra đi.Thế là chúng tôi sẽ không bao giờ gặp lại Cô nữa rồi. Có nuối tiếc, có ân hận, cũng đã rất muộn màng.

Cô ơi, Cô đã trả xong nợ cho cuộc đời và đã thanh thản ra đi. Không chỉ học trò chúng em mà còn bao nhiêu người còn ở lại sẽ mãi nhớ đến Cô. Nhớ nụ cười hiền lành, tấm lòng nhân hậu và trái tim ấm áp của Cô. Chắc chắn một ngày nào đó chúng ta sẽ gặp nhau trên Thiên Đàng.

Sẽ có trường học, sẽ có lớp học và sẽ có Cô, mãi mãi vẫn là cô giáo của chúng em.

Cô mất đi nhưng công việc và ý nguyện của Cô vẫn được những người bạn, những người học trò còn ở lại thực hiện.

Quỹ học bổng mang tên Cô vẫn được duy trì. Vẫn tiếp tục tìm kiếm, giúp đỡ các em nhỏ hiếu học có hoàn cảnh khó khăn. Kỷ niệm 100 ngày mất của Cô, ACWP đã chuyển đi hàng trăm phần ăn cho những người không nhà....

Cô vẫn mãi sống trong lòng mọi người và trong tim chúng em.

San Jose, tháng 3 năm 2023

Lê Xuân Mỹ

( “ ĐS Bạn Cũ trường Xưa “ Đại hội PCT Toàn Thế Giới Kỳ V, California 9 tháng 7 năm 2023 )

: Võ Phú Viên; Trung Học Phan Châu Trinh; 28 August 2023; Hits: 784

Quê Nhà Cụ Phan Châu Trinh

PCT SanChinh nhà lưu niệm

Quê nhà . Hai chữ mà tôi nghe thân thương và gợi nhớ những kỷ niệm xa xưa ...

Nhân dịp Đại Hội CHS TH Phan ChâuTrinh kỳ V, tôi muốn viết vài dòng về quê nhà, hay như văn nói bình dân là nơi “chôn nhau cắt rốn “, của Cụ Phan.

Tôi sinh ra và lớn lên tại một làng ở xã Thành Mỹ, quận Tam Kỳ, cũng không xa quê nhà Cụ Phan cho lắm. Cái xóm nhỏ nơi tôi sinh ra và “được cắt rốn “ ở đó là xóm Phú Viên.. Bắt chước nhà văn Phạm Xuân Đài, tôi cũng có lấy tên là Võ Phú Viên mỗi khi hay viết một đôi bài...

Vào cuối những năm đầu 1960’s khi tôi sắp xong bậc tiểu học tôi còn nhớ “ lên “ làng Tây Lộc, quê nhà của Cụ Phan. Lúc đó chưa có chiến tranh bùng phát, chuyện đi từ làng này qua làng khác dù đến gần núi vẫn còn dễ dàng và an ninh.

Lên đó để thăm gia đình của bà Dì Ba của tôi, người đã về làm dâu ông Xã Biện, một người họ Phan giàu có nhất làng Tây Lộc lúc bấy giờ. Vả lại ông Bác ruột của tôi cũng về làm rể nhà họ Phan.

Ngày xưa thời Pháp thuộc , chưa có “ internet và Iphone “, thông tin qua lại rất khó khăn thì việc dựng vợ gả chồng cho con cái, các gia đình “ khá giả “ đều ưa muốn làm sui với nhau...qua mai mối.

Tuổi còn nhỏ, tôi lên làng Tây Lộc, đâu biết và đâu phải để thăm quê nhà Cụ Phan ! Nhưng cái hình ảnh đi ngang qua các con đường đất mòn, chỉ đi vừa một chiếc xe đạp qua các ruộng lúa và rồi đến một nơi gần sát núi , tôi vẫn còn hình dung ra cho đến bây giờ.

PCT Cổng bên trong khu vườn nhà lưu niệm

( Cổng vào nhà lưu niệm )

Trước 1975 các địa danh thời VNCH có khác bây giờ. Ngày xưa làng Thành Mỹ của tôi, thuộc xã Kỳ Mỹ, quận Tam Kỳ, tỉnh Quảng Tín. Bây giờ nó thuộc vào xã Tam Phước, quận Phú Ninh ! Nhưng chuyện thay đổi tên và sát nhập đó có lý hay không xin miễn bàn ở đây.

Từ nhà tôi đi bộ ra con đường “ Hương Lộ “ , con đường từ Đình Làng Thành Mỹ đi thẳng lên ( xem bản đồ vẽ tay , do trí nhớ của Ba tôi để lại làm quà cho con cháu lúc ông từ Sài Gòn chuẩn bị đi qua Mỹ đoàn tụ theo diện ODP ), đi qua gò cây Đa, qua quán Kèo, rồi tới Xuân Lộc Cây Gắm. Đi không bao xa sẽ đến làng Tây Lộc, quê nhà của Cụ Phan.

Trong thời chiến tranh Quốc Cộng, chính phủ VNCH chưa có dịp hay nghĩ đến trùng tu hay xây nhà “ tưởng niệm ‘ . Nhưng những bà con của tôi bên họ Phan ai nấy đều hãnh diện về nhà cách mạng của cả nước... Việt Nam .

PCT Giếng xưa bên trong khuôn viên nhà lưu niệm

( Cái giếng nước trước nhà lưu niệm )

Theo gia phả họ Phan Tây Lộc thì :

Làng Tây Lộc thuở xưa thuộc huyện Hà Đông, tỉnh Quảng Nam. Đến năm 1920, huyện Hà Đông được chia hai thành Phủ Tam Kỳ và huyện Tiên Phước. Làng Tây Lộc thuộc huyện Tiên Phước. Sau năm 2010, làng Tây Lộc được đổi tên là thôn Tây Hồ, bút hiệu của nhà cách mạng Phan Châu Trinh, một con cháu của họ Phan. Trước đó năm 1954 chính quyền TT Ngô Đình Diệm đổi tên là xã Phước Long và nhập vào quận Tam Kỳ cho thuận tiện việc giao thông.

Bà Cô của tôi có một người con rể là ông Phan Thanh Việt, thuộc nhánh thứ ba trong họ Phan, đã sưu tầm gia phả họ Phan và tôi xin được trích ra đây từ Website “ Gia Phả Họ Phan Tây Lộc “:

“ Trong những năm chiến tranh ác liệt, tự đường và nhà cửa của con cháu họ Phan ở làng Tây Lộc bị cháy rụi. Con cháu họ Phan ly tán khắp nơi. Quê hương trở nên hoang vu đầy cỏ dại khi chiến tranh kết thúc vào năm 1975.

Đa số con cháu họ Phan trở về quê xưa vườn cũ, để xây dựng lại quê hương. Năm 1992, mồ mã tổ tiên được tái thiết. Ông Phan Thanh Việt bắt đầu sưu tập lời truyền khẩu trong họ hàng làm cuốn gia phả trước khi sang định cư tại Hoa Kỳ. Tôi xin phép được trích ra đây một vài đoạn :

“ Trước năm 1945, hàng năm con cháu có ba lần nhóm họ để cúng tế ông bà : Tế Xuân, Tế Thu và dẫy mả. Mỗi kỳ Tế lễ đều có văn tế bằng chữ Nho, trong đó có câu “ Nguyễn sở sinh, Phan sở dưỡng “. Được hiểu rằng : Ông tổ đầu tiên của họ Phan sinh từ miền Bắc, giòng họ Nguyễn. Vì một lý do nào đó mà ông người họ Phan đã nuôi dạy cho đến tuổi trưởng thành, đặt tên là Phan Văn Sỹ. Ông tổ có vợ con và sinh được tám con trai. Cả gia đình theo bờ biển vào Nam lập nghiệp. Ông đã tìm đến hướng Tây ( kể từ bờ biển ) đến nơi đây có đất đai phì nhiêu, nhiều hoa màu lương thực. ( Hiện nay là cánh đồng Bồ Lúa ). Ông Tổ đã dừng lại nơi này và đặt tên là làng Tây Lộc”

PCT Lối vào một gian nhà phụ nhà lưu niệm ( Đường vào nhà lưu niệm )

Chẳng những Ông Phan Văn Sỹ là tổ của giòng họ Phan , mà còn là vị Tiền Hiền của làng Tây Lộc. Những người lớn lên vào những năm 1930 đã thấy và biết ngôi mộ của ông Tổ rất lớn, lớn hơn các ngôi mộ khác ở trong làng. Ngôi mộ lại được ở ngay trước ngôi đình và tiền hiền làng Tây Lộc, rất đồ sộ và nguy nga. Đình làng, và tiền hiền và ngôi Mả Tổ ở giữa một gò đất cao giữa đồng đình.

Trên gò còn có ba cây Sộp lớn ( cổ thụ ) và mấy cây đa nhỏ. Cảnh vật rất trang nghiêm hùng vĩ. Mỗi năm lại có cúng Tiền Hiền vào rằm tháng Bảy.

Theo thông tin được cập nhật bởi con cháu Cụ Phan thì lúc xưa có một thầy địa lý khi đi ngang qua làng Tây Lộc nhìn phong cảnh,núi đồi bao bọc sau làng với cây đại thụ “ Da Dù “ rợp bóng, uy nghi, thần kỳ ! Con đường làng thẳng tắp với lũy tre làng xanh mướt cùng với cánh đồng Bồ Lúa bát ngát chín vàng ươm ! Rồi đập ông Vũ, ông Hờ đầy ắp nước trong veo tưới nước cho cánh đồng vốn dĩ đã màu mỡ lại càng thêm tốt tươi hơn ! Ở giữa cánh đồng lại có một Hồ Sen đẹp tuyệt vời !

Nhìn phong thủy, ông thầy địa lý tò mò hỏi người dân trong làng, hồ sen có tự bao giờ ? Họ nói rằng không ai nhớ rõ, chỉ biết rằng trước đây không có, bỗng dưng sen mọc và trổ hoa, không ai trồng cả mà giờ đây trở thành một hồ sen đẹp lạ thường !

Ông thầy địa lý rất đỗi ngạc nhiên, trầm trô khen ngợi ,rồi trầm tư suy nghĩ, đoạn ông nói : “Rôi đây, nơi này sẽ sinh một nhân tài kiệt xuất “ ! .Quả vậy, ứng với lời tiên tri của vị thầy địa lý, không lâu sau đó Chí Sĩ Phan Châu Trinh ra đời. Sau này khi nghe người thân kể lại câu chuyện năm xưa, có lẽ vì thế nên Chí sĩ PCT lấy biệt hiệu Tây Hồ với ý nghĩa : là làng Tây Lộc có Hồ Sen màu nhiệm.

Theo sưu tầm của ông Phan Thanh Việt, hiện nay đa số con cháu họ Phan sinh sống ở xã Tam Lộc. Số còn lại ở Tam Kỳ, Đà Nẵng, các tỉnh miền Nam và một số ở ngoại quốc.

Con cháu thuộc nhánh Nhì và nhánh Năm đông hơn. Nhánh Sáu ít nhất. Nhà Chí sĩ cách mạng Phan Châu Trinh thuộc nhánh Nhì. Ông Phan Châu Dật ( con trai đầu của Cụ ) đã từ trần năm 1922 lúc mới 24, sau khi du học ở Pháp về nước được hai năm. Cụ Phan Châu Trinh có hai người con gái : Phan thị Châu Liên và Phan thị Châu Lan. Bà Phan thị Châu Liên , vợ ông Đốc Ấm có sáu người con gái và một người con trai, Lê Khâm ( tức Phan Tứ ). Bà Phan thị Châu Lan, vợ ông Tham Đồng, có bốn người con trai và hai người con gái. Người con gái đầu là bà Nguyễn thị Châu Sa, tức là bà Nguyễn thị Bình “.

Trong nhánh thứ Ba của họ Phan của ông Phan Thanh Việt ( một đảng viên VNQDĐ kỳ cựu đã mất sau khi qua Mỹ theo diện HO được mấy năm ), có anh Phan Thanh Thắng, hiện đã định cư taị Anaheim, CA, Hoa Kỳ nhiều năm. Anh Phan Thanh Thắng là người mà Hội CHS Phan Châu Trinh thường hay mời lên dâng hương cho Cụ Phan với tư cách là người trong họ Phan mỗi lần chúng tôi làm Lễ Giỗ Cụ Phan vào tháng Ba hằng năm taị Nam California.

Trong đầu năm nay, chúng tôi đã nhờ thân nhân của anh Phan Thanh Thắng, hiện sống tại làng Tây Lộc, đến viếng thăm nhà tưởng niệm Cụ Phan và chụp cho chúng tôi một số hình ảnh nơi Cụ từng sinh ra và lớn lên một thời ở đó.

Dì Ba tôi là vợ ông Phan Tất Đắc, thuộc nhánh thứ Năm. Trong Đặc San này có đăng một bài thơ của hai người con của ông bà là hai anh Phan Anh và Phan Tuệ, cháu nội của ông Xã Biện, nói về những kỷ niệm của các chú ấy lúc còn nhỏ ở làng Tây Lộc.

Bây giờ con cháu Họ Phan Tây Lộc đi khắp nơi trên thế giới và lập gia đình với người bản xứ. Có cháu lập nghiệp tại một xứ hơi xa lạ là ...Áo, một nước hiền hòa và có phong cảnh rất đẹp ở Âu Châu..

Hi vọng một ngày không xa sẽ về thăm lại xứ Quảng và viếng thăm “ quê nhà” của Chí Sĩ Họ Phan !

Quận Cam, Cali cuối Xuân năm Quý Mão 2023

Võ Phú Viên

Đệ Lục 4 PCT 1964-1965

( ĐS Bạn Cũ Trường Xưa, Đại Hội PCT Toàn thế giới Kỳ V, California 9 tháng 7 năm 2023 )

DP Phan Chau Trinh The Gioi 5 scaledR2

: Trần Hoan Trinh; Trung Học Phan Châu Trinh; 03 August 2023; Hits: 846

Vần Thơ Xướng Họa

VanThoXuongHoa

Trường Phan Châu Trinh các năm học trước mới chỉ có đến lớp Đệ Tứ ( lớp 9 ). Học xong Đệ tứ, đậu xong bằng Trung học Đệ nhất cấp, muốn học lên nữa, học sinh phải khăn gói ra Huế, hoặc vào Nha Trang, Sài Gòn. Năm tôi đến , niên khóa 1958-1959, trường mới được phép mở Đệ nhị cấp . Ba lớp : 1 Đệ tam A, 1 Đệ tam B, 1 Đệ tam C ( tức lớp 10 ABC ).

Tôi được phân công dạy tại cả ba lớp đó, vừa Toán ,vừa Lý Hoá. Riêng lớp Đệ tam B , đệ nhất lục cá nguyệt , tôi chỉ dạy môn Hình học, môn Đại số thầy Bùi Tấn dạy. Đến Đệ nhị lục cá nguyệt , tôi mới dạy hoàn toàn. Tôi được trường giao làm Giáo sư hướng dẫn lớp Đệ tam B ( Khoa học Toán ), lớp lớn nhất, lớp đầu đàn của trường.

Cơ ngơi trường PCT lúc đó còn rất nhỏ, gồm một dãy sáu phòng, vừa làm phòng học ,vừa làm văn phòng, mặt nhìn ra đường Lê Lợi.

Khuôn viên trường rộng bao la, trải dài từ đường Thống Nhất đến cạnh hông trường tư thục Phan Thanh Giản. Sân trường còn đổ cát, chỗ cao, chỗ thấp, bao quanh bằng một hàng rào kẽm gai quân đội thấp lè tè, đứng bên ngoài nhìn được hết mọi sinh hoạt bên trong.

Cây cối còn lèo tèo, bé khẳng khiu, phất phơ eỏ lả trước gió. Hè vừa rồi, tám phòng học gồm bốn trệt, bốn lầu được hoàn thành thêm, đứng vuông góc với dãy nhà cũ, lưng quay về phía đường Thống Nhất. Hai cơ ngơi cũ và mới lúc đó còn rời nhau, chưa nối kết vào nhau như bây giờ.

Ba lớp đệ nhị cấp đầu tiên được ưu tiên vào học tại 3 phòng trên lầu của dãy nhà mới , theo thứ tự Đệ tam A, Đệ tam B, rồi Đệ tam C. Vào trong lớp dạy còn nghe thơm mùi vôi mới, mùi gạch ngói mới, mùi bàn ghế mới...

Tôi muốn kể nhiều đến lớp Đệ tam B, lớp tôi dạy Toán và phụ trách giáo sư hướng dẫn hai năm liên tiếp. Đây là lớp dạy nhớ đời của tôi. Đây là lớp dạy để đời của tôi. Đây là lớp tôi vừa dạy vừa học. Đây là lớp tôi vừa là thầy vừa là bạn. Đây là lớp qui tụ tất cả gì là tinh hoa, là trí tuệ của Quảng Nam – Đà Nẵng lúc bấy giờ, của miền đất được mệnh danh là Ngũ Phụng Tề Phi.

Trong cuộc đời dạy học của mình, trong suốt 40 năm ở PCT, tôi đã gặp nhiều em học sinh giỏi, thật là giỏi, giỏi đến xuất chúng, giỏi đến độ mình là thầy dạy nó nhưng lắm khi cũng phải phục lăn ra, không thốt được nên lời !

Ngồi suy nghĩ lại, tôi phải công nhận là chưa hề gặp một lớp học sinh nào giỏi đều như thế. Vừa học giỏi, vừa thông minh, vừa tài hoa,vừa nghệ sĩ, vừa tình cảm. Hát hay, đàn hay, viết văn hay, làm thơ hay, vẽ rất đẹp, chơi thể thao cũng giỏi. Lớp khoảng 50 học sinh, toàn nam , chỉ có 2 nữ. Tôi còn nhớ :

Nguyễn Hữu Hùng, Lê Tự Hỷ, Tôn Thất Hải, Tôn Thất Tuấn, Võ Thị Thương, Phan Thị Xuân Nguyệt, Mai Chánh Trí, Phan Nhật Nam, Nguyễn Văn Minh , Võ Ý, Nguyễn Thanh Thừa, Đỗ Viết Tịnh, Nguyễn Bá Trạc ,Trương Công Nghệ,Phạm Văn Đồng, Hồ Công Lộ,Phan Bái, Bùi Ngọc Tô,Nguyễn Thu Giao, Võ Văn Hải,Chế Văn Thức,Đặng Ngọc Khiết, Vĩnh Lai, Ngô Văn Mạnh, Tôn Thất Chơn Tu, Giang Lý Đương, Lương Văn Thuận, Đỗ Hữu Toàn, Nguyễn Trác Diễm, Phan Bá Sáu...

Trưởng lớp là Võ Ý, đẹp trai, ăn nói nhỏ nhẹ. Trưởng ban báo chí là Đỗ Viết Tịnh, thơ hay vẽ đẹp. Trưởng ban văn nghệ là Đỗ Hữu Toàn, biệt hiệu Đỗ Toàn, guitar điêu luyện, hát rất hay. Viết văn có Phan Nhật Nam, Nguyễn Bá Trạc, Nguyễn Thu Giao, Đỗ Toàn. Làm thơ có Võ Ý, Đỗ Viết Tịnh, Tôn thất Chơn Tu (Chu Tân ).

Em nào cũng nghệ sĩ tài hoa đầy mình. Thầy trò tuổi sàn sàn nhau ( có mấy em lớn tuổi hơn tôi nữa ) nên rất dễ cảm thông nhau. Với chức năng là giáo sư cố vấn hai năm liên tiếp, nhất là vì mến thương các em , tôi hiểu kỹ từng em một. Từ cái hay đến cái dỡ. Từ cái học đến cái chơi. Và như tôi được biết thì các em cũng đã dành cho tôi một tình cảm ưu ái đặc biệt...

Lúc mới bắt đầu đi dạy, tôi còn rất trẻ. Có lần bác cai trường Nguyễn Văn Thôi đóng cổng không cho tôi vào trường theo cửa dành cho các thầy cô, chỉ tay bảo tôi đi vào bằng cổng nhỏ dành cho học sinh. Khi thầy Nguyễn Kế, lúc đó là nhân viên văn phòng phụ trách học vụ, trao thời khóa biểu cho tôi, thầy đùa bảo : “ Trẻ như thế này mà dạy lớp lớn thế à, học sinh nó xỏ mũi kéo đi đó, có sợ không ? “.

Giờ đầu tiên bước chân vào dạy ở lớp này cũng chính là giờ dạy đầu tiên trong cuộc đời dạy học của tôi. Mở cuốn sổ điểm danh mà hai tay cứ run run, nghe thoáng đâu đây từ cuối lớp : “ Trẻ thế này à ? “, “ Trông thư sinh quá ! “.

Bài dạy đầu tiên đáng lẽ phải kéo dài 50 phút, thế mà tôi dạy đâu chỉ 15 phút là hết bài ! Bối rối, không biết nói gì nữa, bèn lấy cuốn sổ gọi tên, gọi tên từng em một, bảo là để biết mặt, nhưng sao thấy em nào khuôn mặt cũng giống nhau hết cả ! Hết giờ, kiểng đánh, đi như chạy về phòng Hội đồng giáo sư, nghe tim còn đập liên hồi !

Bây giờ ngồi nhớ lại, tôi vẫn công nhận đúng đây là lớp có nhiều học sinh giỏi. Thuở ấy, mỗi lần giảng lý thuyết xong, tôi đều cho học sinh làm ngay một hai bài toán chạy, để kiểm tra trình độ tiếp thu của các em. Mới đọc đề vừa dứt, đã thấy các em ào ào đem bài lên nộp. Các em ngồi cuối, các em ngồi giữa bàn trèo lên hẳn qua đầu các bạn mình để tranh nộp bài cho mau. Lớp học bao giờ cũng linh họat, vui nhộn và thân ái...

ĐetamBPCTnien khoa1958 1959

Lớp Đệ tam B Phan Châu Trinh ( niên khóa 1958-1959)

Một sáng thứ hai, bước chân vào lớp, tôi gắt gặp nhiều nụ cười hóm hĩnh trên môi các em. Nhiều cặp mắt nhìn tôi lạ lạ . Trên mặt các bàn học, tôi thấy có đến hơn mươi tờ nguyệt san Phổ Thông của nhà văn Nguyễn Vỹ, đang ở trạng thái mở. Có mấy em đang chăm chú xem gì trong đó một cách say sưa thích thú.

Tôi cầm một tờ lên xem. Tờ báo đăng bài thơ “ Thoáng buồn “ của tôi, chiếm cả một trang giấy. Chà , bọn này tài thật, tôi đã biết gì đâu. Đến dạy ở trườngnày, tôi đâu có cho ai biết tôi làm thơ đâu. Chỉ có vài thầy, trước đây là bạn cùng lớp, mới biết mà thôi. Làm sao bọn chúng biết được biệt hiệu của mình ? Nghĩ như vậy nhưng trong lòng cũng thấy hãnh diện, vui vui.

Đến giờ học cuối sáng hôm đó ( tôi dạy giờ đầu và giờ cuối của sáng Thứ hai ), vừa bước chân vào lớp, mới ra hiệu cho các em ngồi xuống, tôi nhận được một món quà tặng thật bất ngờ, do Nguyễn Bá Trạc, từ cuối lớp đem lên : Trong giờ ra chơi, các em đã cùng nhau họa bài “ Thoáng buồn “ đó, mỗi người hai câu, riêng Nguyễn Bá Trạc ba câu kết.

Các em ký tên ngay đầu câu mình là tác giả một cách trang trọng. Bài thơ họa đậm đà, bay bướm, rất dễ thương. Tôi còn giữ kỹ bài thơ họa đó cho đến hôm nay. Tiếc rằng sau 30 năm lấy ra xem lại thì một số câu đã bị phai đi hoặc bị mọt ăn mòn.

Tôi ghi ra đây cả hai bài, bài của tôi và bài họa của các em, xem như một kỷ niệm đẹp. Vâng, một kỷ niệm rất đẹp và không thể nào quên của tôi.

Thoáng buồn

Thơ Trần Hoan Trinh

Nắng rưng rưng đọng bờ mi tơ liễu

Gió bàng hoàng thổi nhẹ áng mây xanh

Chiều hôm nay tơ trắng ngập kinh thành

Aó hồ thủy và mắt mầu ngọc bích

Tôi gặp em đi dáng buồn cô tịch

Gót u trầm vương vướng áo tơ bay

Nghe nhẹ nhẹ như tình yêu thoáng đượm

Nắng chảy lung linh dập dìu cánh bướm

Bước ngại ngùng ngường ngượng buổi sơ giao

Tóc rũ bờ vai trâm giắt hoa cài

Lời yên lặng trên bờ môi rung động

Em bâng khuâng giữa hồn chiều im bóng

Nhìn mây xanh bay phủ lối kinh thành

Mắt hồ thu rực rỡ nét tinh anh

Nhưng bỗng chốc lại u sầu vời vợi

Non nước hoa gươm đượm màu đen tối

Em nghiêng mình nhẹ nhẹ đón tơ bay

Nhớ thương ơi ! Mới gặp gỡ hôm nay

Đã nghẹn nghẹn như đang đưa tiễn

Đôi mắt tìm nhau nét buồn lưu luyến

Tim run run và lời cũng run run

Chiều dần nghiêng trong sắc nắng phai dần

Hồn lạc lõng vào một thời sơ thủy

Mắt hoàng hôn xanh như mầu thiên lý

Phấn hương chìm trên nếp má say mê

Mến yêu ơi ! Sao chưa hẹn chưa thề

Mới sư ngộ đã thấy lòng hoang vắng

Thoáng gặp mà thôi rồi xa vương vấn

Em lặng buồn ta cũng lặng ưu tư

Chớm yêu nhau lòng đã sợ tạ từ

Mơ mộng ngọc vẫn sợ thành ảo mộng

Em đứng miên man hoàng hôn gió lộng

Cả trời chiều gờn gợn nét hoang sơ

Ngơ ngác tìm mây lời vẫn lặng lờ

Em khe khẻ đưa tay cài lại tóc

Trong im lặng đã nghe hồn rưng rức

Lời run ta thầm nhủ thoáng buồn thôi !

Mến thương ơi ! Buồn tím bốn phương trời !

Bài họa : Bài thơ mùa Hè

Trang tặng tác giả “ Thoáng buồn “

Đại diện hội thơ III B : N Bá Trạc

Đặng Ngọc Khiết : Chiều hôm ấy gặp em bên bờ liễu

Liễu tơ xanh vẫn kém mắt em xanh

Bùi Ngọc Tô : Đêm hoa đăng sóng nhạc vỡ kinh thành

Duyên ướm nụ, mộng đúc màu ngọc bích

Nguyễn Trác Diễm : Nhớ bóng em anh sầu trong cô tịch

Tim tái tê theo cánh phượng úa bay

Lê Tự Hỷ : Vui gặp nhau chưa mấy độ thu nay

Mà đã khóc buồn mùa hoa thắm đượm

Phan Nhật Nam : Trong mãnh vườn hoa dập dìu cánh bướm

Bay vờn hoa như muốn mãi hoan giao

Võ Ý : Mái tóc xanh bướm kẹp với hoa cài

Hồn trong trắng môi hồng ôi sống động

Tôn Thất Hải : Đêm dần xuống tím buồn mình một bóng

Nghe u sầu tàn tạ khắp kinh thành

Hồ Công Lộ : Giờ biệt ly buồn lắm phải chăng anh ?

Buồn luyến tiếc tình dâng lên vời vợi

Tôn Thất Tuấn : Bóng cô tịch chìm dần trong u tối

Vài cánh chim lạc lõng lững lờ bay

Võ Văn Hải : Đôi môi kề em khẽ : nhớ hôm nay !

Mi ướt lệ em tôi sầu đưa tiễn

Đỗ Viết Tịnh : Phượng không rơi vì phượng còn quyến luyến

Thương tình gầy, gió đến phượng run run

Nguyễn Thu Giao: Trong chiều nghiêng hồn ngây ngất lịm dần

Cao vời vợi trời xanh khơi động thủy

Võ Thị Thương : Gió nâng nhẹ tiếng buồn vào thiên lý

Hỏi lòng đây tiên cảnh hoặc bến mê

Nguyễn Hữu Hùng: Đôi bờ vai buông rũ mái tóc thề

Mắt hoàng ngọc u sầu trong chiều vắng

Nguyễn Văn Minh : Nắng nhạt dần dâng lên niềm vương vấn

Vương trong lòng bao nhiêu nỗi ưu tư

Nguyễn Thanh Thừa: Hè về đây mang theo ý giã từ

Đâu còn nữa những ngày vui hoa mộng

Xuân Nguyệt : Hoa mầu thắm rung mình trong gió lộng

Lòng ngập ngừng mơ lại thuở ban sơ

Trương Công Nghệ : Ve than van bỗng dứt tiếng lặng lờ

Mầu nắng tắt thôi mơn man mái tóc

Nguyễn Bá Trạc : Thoáng trúc ty phượng hồn buồn rưng rức

Gợi ý sầu cách biệt tự đây thôi

Nét sơn xuyên lảng đảng gợn mây trời...

Hoạ nguyên vận bài “ Thoáng buồn “ của T. Hoan Trinh

Giờ ra chơi Thứ Hai 20/4/59

Thoáng buồn THoan Trinh

Sài Gòn, 2002

Trần Hoan Trinh

( * ) Chú thích của Ban Biên Tập : Bài này trích trong hồi ký Một đời thầy một đời thơ của Trần Hoan Trinh, tựa đề do BBT đặt. Bài thơ họa của lớp Đệ tam B niên khóa 1958-1959 ) đã được đánh máy lại và tác giả các câu thơ họa ký tên trước tên mình, để tặng thầy Trần Đại Tăng, tức thi sĩ Trần Hoan Trinh .

( ĐS Kỷ Niệm Trường Xưa, Santa Ana, California ngày 05 tháng 07,2009 )

: Phan Thu Hà; Trung Học Phan Châu Trinh; 30 July 2023; Hits: 883

Đôi Dòng Lưu Bút Ngày Xanh

User Rating: 5 / 5

DoiDongLuubutNgayXanh2

Một trong những cái vui để lại kỷ niệm dễ thương và khó quên của ngày nhỏ đi học, là việc viết “ Lưu Bút “.

Không hiểu Lưu Bút được bắt nguồn từ thời nào? Có lẽ đã lâu, lâu lắm rồi , qua bao nhiêu thế hệ học trò, và đã trở thành như một truyền thống riêng biệt của giới trẻ cắp sách , mỗi độ Hè về trước khi chia tay .

Ngày ở tiểu học thì nhỏ dại quá , nên Lưu Bút hình như chỉ dành cho học sinh trung học . Những năm từ Đệ Thất đến Đệ Tứ, lứa tuổi thích mơ mộng , và âu lo thi cử ở giai đoạn này chỉ là man mác . Khi lớn lên một chút, phần vì “ ngây thơ “ ngày nhỏ cũng bớt đi (?) , thêm mấy năm Đệ Nhị , Đệ Nhất với hai kỳ thi Tú tài quan trọng canh cánh bên mình . Thế nên, Lưu Bút thường như chỉ “thịnh hành” và phổ thông cho lứa tuổi học trò Đệ nhất cấp.

Suốt thời gian bảy năm ở Phan Châu Trinh , Đệ Tứ ( niên khóa 1960-61), là mùa Hè duy nhất lớp tôi có viết Lưu Bút. Năm học gần hết, sắp lên Đệ Tam , mỗi người chọn một ban , rồi đây sẽ không còn chung lớp nữa. Có thể vì vậy , nên ai cũng mong “ có vài dòng “ trao đổi với các bạn để giữ lại một chút kỷ niệm .

Hơn nữa, năm học này bằng hữu trong lớp đặc biệt rất thân nhau. Qua ba năm chung học , sau bao nhiêu lần cùng đi du ngoạn đi trại với lớp, với trường bạn bè càng trở nên thân hơn. Rồi tự nhiên cách biệt giữa ” con trai - con gái ” xóa đi trong tình bằng hữu hồn nhiên trong sáng .(Hồi đệ thất học trò con gái học riêng). Cũng từ năm học này, có những tình bạn khắn khít từ ngày ở trường, kéo dài mãi cho đến lúc ra đời .

Còn nhớ mấy ngày cuối năm Đệ Tứ , những tờ giấy “ pelure “ mỏng manh thật đẹp đủ màu , xanh lạt tím lạt , hay hồng phấn ... với những tấm ảnh nhỏ được trao qua ,trao lại trong giờ học, giữa bạn hữu. Hầu hết con gái cũng như một số con trai trong lớp đều cùng hăng hái “ viết Lưu Bút “ ! Những giờ học cuối, không khí thật vui tươi , dù ngày chia tay không còn xa , khiến thầy Trần Ngọc Quế đã có vài nhận xét vô cùng hóm hỉnh và nhất là thầy Lý Châu, giáo sư hướng dẫn lớp , cũng phải để ý với lời “ khuyến cáo “ :

- “ Gần ngày thi rồi, sao cứ “ thương “ với “ nhớ “ nhiều quá ! “

Chuyện lớp Đệ tứ 2 rộn ràng viết lưu bút tuy là việc “ thuần túy nội bộ “, nhưng vô tình đã lan ra ngoài giới hạn của lớp !

Một hôm sau giờ ra chơi , vào học trờ lại thấy trên bàn tờ “ quảng cáo “ :” Nhận viết Lưu Bút thuê “ !.

Thôi thì đủ hết :

- “ chữ viết rồng bay phượng múa ! “

- “ tình cảm lâm ly , ảo não, vô cùng thắm thiết ! ”

-“ giao hàng cấp tốc ! .” v..v...và v..v...

Lại cũng không quên :

- “giá đặc biệt” cho nữ sinh lớp Đệ tứ 2 !

“ Ban biên tập “ với một dãy tên khá dài , toàn là những người lớp trên . Chắc mấy anh lớn PCT vui vui này muốn “ chọc quê “ đàn em ?!

* * *

Rồi như bao mùa Hè khác ở Trường cũ Phan Châu Trinh , Hè năm Đệ Tứ cũng êm đềm qua nhanh...

Đến nay, hơn sáu chục năm đã trôi qua, mỗi khi hồi tưởng những ngày còn đi học, thì tập Lưu Bút của mùa Hè năm ấy, lại trở về êm đềm trong trí nhớ, cùng với hình ảnh của các bạn học thuở nhỏ, nhất là những người bạn sau đây, đã “ có đôi dòng ” cho tôi :

Hoàng Thu Hồng : Lưu bút của Thu Hồng đầy ắp chân tình thương mến nhất mà tôi nhận được.

Từ trường Trưng Vương Sài Gòn ra, Thu Hồng vào Phan Châu Trinh năm Đệ Tứ . Tuy chỉ một năm duy nhất học chung, nhưng Thu Hồng là người bạn để lại cho tôi nhiều kỷ niệm khó quên .

Hôm đầu tiên vào lớp, Thu Hồng vừa chịu tang Mẹ, trên đầu còn khăn tang trắng . Vẻ buồn của bạn làm tôi xúc động . Một tình thương tự nhiên đến, cảm tưởng như có điều gì được định sẵn, như cái “ duyên của một tiền kiếp nào ?.

Một hôm tình cờ coi tập ghi bài của Thu Hồng và đọc được mấy câu :

”... Cả con đường sao mọc lúc ta đi

Cả chiều sương mây phủ lối ta về

Khắp vũ trụ bỗng vô cùng thương nhớ ...”

( Đinh Hùng ? )

Vui mừng biết bạn thích thơ. Đây là một trong những điều tôi yêu thích ở Thu Hồng , cũng như thương mến bản tánh hồn nhiên và tình cảm chân thật của bạn .

Nhớ một chiều gần Tết cùng Thu Liên , Duyệt và Thu Hồng đi coi phim “ Một thời để yêu và Một thời để chết “ (Le temps d’aimer et Le temps de mourir ). Chuyện phim buồn làm tất cả cảm động, riêng Thu Hồng thì sướt mướt.

Thuở đó, đi chụp ảnh cũng là sở thích chung của Thu Hồng và tôi . Một lần , hai đứa đi chụp ảnh với Phạm thị Duyệt , nhưng Thu Hồng và Duyệt mỗi người lại chọn một tiệm ảnh ! Theo ý kiến của “ đa số “, tự nhiên tôi bị đặt trong thế là người phải quyết định , không thể làm vui lòng cả hai người bạn cùng một lúc được ! Đã cùng đi với Thu Hồng rồi , và đây là lần đầu với Duyệt, nên tôi chiều theo ý Duyệt . Thu Hồng cũng đi, tuy hơi miễn cưỡng .

Hôm coi ảnh thử để chọn, trong hình thấy Duyệt và tôi cười vui, còn Thu Hồng với một vẻ “ nghiêm trang ” thật tức cười !.Tôi vẫn muốn có tấm hình đó, nghĩ để giữ như một kỷ niệm. Nhưng Thu Hồng nhất định không chịu ; kết quả là chẳng có ảnh chung . Ra về tôi hơi buồn . Hôm sau trên bàn học, chỗ tôi ngồi, có một nhánh hoa khế tím nhỏ và vài giòng của Thu Hồng đại ý : “hẹn lần tới “.

Nhưng rồi một ngày đẹp trời ngẫu hứng cho tất cả tình cờ cùng thích đi chụp ảnh không phải dễ, thêm mùa thi lại gần kề ... Và “ lần tới “ đã không bao giờ còn có nữa !.

Bên cạnh những sở thích như nhau, Thu Hồng với tôi cũng có vài khác biệt , song điều này không làm giảm chút gì tình thân giữa đôi bạn .

Năm này, tụi tôi hay học chung, mà thì giờ nói chuyện bâng quơ thường nhiều hơn giờ học ! Thu Hồng rất thích hát, ( dù không hát hay ) , ngay cả khi đang làm toán cũng “ nghêu ngao “ ! Ngày ấy, hơi “ phiền “ cái “ tật” lơ đãng trong khi học của bạn . Nhiều lần tôi nhắc nhở, nhưng chẳng “ thuyết phục “ được ! Có lẽ đây là một trong vài thói quen của Thu Hồng , mà đã là thói quen thì hình như khó bỏ ? ( như thói quen hễ thấy hoa gì nhỏ là cũng thích rức từng cánh li ti để “ bói “: il m’aime un peu, beaucoup, ... ! . Trò chơi này , vô tình bao lần đem lại cho Thu Hồng của tôi những vui, buồn không duyên cớ ! )

Bản tánh cởi mở, Thu Hồng đối xử với các bạn con trai trong lớp tự nhiên cũng như bạn gái. Thường tươi cười vui vẻ, nhưng đôi khi chợt có lúc thật buồn và than “ cô đơn “.( Vì mất mẹ , Thu Hồng sống với gia đình người chị , và tình thương của người chị, tôi nghĩ, có lẽ không đủ ấm áp cho trái tim côi ?. Thương bạn, song ngày đó, tôi chẳng biết nói chi để an ủi. Nhiều năm sau, khi đã lớn, mỗi lần nhớ Thu Hồng mới thấy xót xa cho bạn. Phải chăng “ cô đơn “ nhiều lúc không hẳn là không có người bên cạnh, mà là cảm giác trống trải như chẳng có ai hiểu mình ? )

Ngô thị Kim Oanh : Người bạn vui tính, hểu hảo mà tôi thương mến nhiều, dù với tôi, bạn hay có “ thú thương đau “ . Suốt mấy năm chung lớp không biết bao phen tôi bị bạn chọc phá rất “tận tụy” !

Ngay lần đầu rủ tôi lại nhà chơi, Kim Oanh , đã “ đưa lầm “ địa chỉ nhà của Phan thị Hoa ! Sáng thứ hai gặp nhau, chưa kịp hỏi đã thấy Kim Oanh gập cả người mà cười thích chí !

Nhớ nhiều buổi tan trường, cùng về trên đường Thống Nhất, Kim Oanh luôn luôn tìm cách phỉnh gạt, chọc phá tôi không ngừng !. Tánh vui của bạn như chuyền sang người khác, nên thật khó mà hờn giận được Kim Oanh, dù chỉ 5 phút !

Tuy hay đùa giỡn bên ngoài, Kim Oanh cũng là người tình cảm. Lưu bút của bạn nhắc nhiều đến trại Hè toàn trường , cuối niên khóa 1959-60 , và đêm trăng nơi đồi thông Mỹ Thị . Khuya hôm đó, hai đứa nằm bên nhau, thì thầm nói chuyện , và tôi tin Kim Oanh, cũng như tôi, đã bồi hồi cảm thấy niềm vui ấm áp trong tình bạn .

( Đồi thông Mỹ Thị, nơi để lại bao kỷ niệm êm đềm khó quên... Nhớ dưới chân đồi có con lạch mà hai ngày trại ở đây bọn tôi đã xuống lấy nước. Con lạch nhỏ đó, hơn nửa thế kỷ sau, qua email của Nguyễn Hữu Lân, người bạn học cùng lớp , mới hay thuở xưa từng mang tên “ sông Cổ Cò” :

“ ...Ngày trước đó là thủy lộ duy nhất cho thương thuyền đại dương của Hoà Lan, Nhật Bản, Tàu...qua cửa sông Hàn, theo sông Cổ Cò vào Hội An trao đổi hàng hóa, tạo nên Phố Hội. Cả thế kỷ sung mãn Đàng Trong thời Chúa Nguyễn ... Thế rồi sông bị lấp dần. Phố Hội thất thế vì thương thuyền không vào được...”Tourane“ bị Pháp chiếm thành nhượng bộ, Hội An bị bỏ quên...”

Thì ra hai ngày trại Hè PCT nơi đây, bằng hữu và tôi đã lê chân “ dẫm lên lịch sử ” mà nào có hay ! )

Khoảng thời gian đầu , khi Vương Ngọc Hà vừa lập trang Web “Một Thời Phan Châu Trinh “, Kim Oanh gởi cho coi lại tập Lưu Bút của Hè Đệ Tứ 1961, sau hơn bốn chục năm rời trường . Cảm động khi thấy Kim Oanh còn cất giữ ngay cả mấy cái “ notes “ cùng vài hình vẽ nhỏ tôi gởi bạn từ hồi xa xưa. Bạn cũng không quên cho lại tấm ảnh , ngày tôi vừa lên 16 . Thật ít có người bạn nào còn giữ hình ảnh của mình sau mấy chục năm dài xa cách ... Hôm nhận được, nếu có Kim Oanh bên cạnh, chắc tôi chỉ ôm ghì bạn vào lòng mà chẳng nói được “ cám ơn “ !

ThuHaLuuBut 01

“ Mai sau dầu có bao giờ

Đốt lò hương cũ so tơ phiếm này “ ( ND )

( Trong tập LB Đệ tứ 2 của NTKO )

Đinh Văn Thìn : Cũng là một người bạn hay nghịch phá , song đầy thân thiện như Kim Oanh . Suốt mấy trang Lưu bút dài mà hơn phân nửa nhắc lại vụ “ cặp đôi “ tôi với một bạn học trong lớp , hồi Đệ Ngũ , và “ lấy làm tiếc ...”. Tuy chỉ một lần, rồi sau cả lớp đã quên bẳng và ngay chính người bị phá cũng thấy đó là “ chuyện năm ngoái “ !.

Vài năm sau ở Sài Gòn , một chiều đi học về nghe có “ người bạn Phan Châu Trinh mới ở Mỹ về, ghé thăm “. Chẳng thể đoán được ai ! Thì ra đó là Đinh Văn Thìn.

Bất ngờ và vui mừng khi gặp lại người bạn học cũ . Được biết xong trung học, Thìn chọn binh chủng Không Quân, và được gởi qua Mỹ học, vừa trở lại nước nhà sau khi tốt nghiệp .

Nghe Thìn vui thích kể về thời gian học lái máy bay, “biết đâu sẽ được đọc một cuốn tương tự như “ Đời Phi Công ? “ tôi hỏi ,và Thìn vui vẻ trả lời, trong tiếng cười ròn rã :”Thật tiếc tôi không có tài như ông Nguyễn Xuân Vinh , lại chẳng may mắn được một cô Phượng nào cho nguồn cảm hứng ! “.

Còn nhớ một Đinh Văn Thìn cao lớn khoẻ mạnh, hồn nhiên, đầy vẻ yêu đời, nói cười sang sảng , vui chuyện với bằng hữu buổi chiều hôm đó .

Chỉ vài tuần ngắn ngủi sau, đọc báo thấy cáo phó “Phi công Đinh Văn Thìn đã hy sinh vì công vụ “, không thể ngờ được ! Chỉ biết cầu mong có sự trùng hợp tên...Cho đến một ngày, bàng hoàng nhận được vài giòng của người bạn học khác, Phạm Ngọc Chấn, rất thân với Thìn, đang du học ở Canada, gởi về cho hay : “máy bay rớt, kéo Thìn đi theo ! ``.

Thế hệ của chúng tôi, một thế hệ tuổi trẻ lớn lên trong thời đất nước chiến tranh , ngoài Đinh Văn Thìn còn có bao người bạn khác, như Lê Khả Trính, Huỳnh Ngọc Tài, Lê Đình Hải, Huỳnh Lô ... đã hy sinh lúc vừa mới bước vào ngưỡng cửa cuộc đời.

Phạm thị Duyệt : Qua trang Lưu Bút hiền hoà , Duyệt nhắc nhở hết lại cho tôi bao lần cùng du ngoạn hay đi trại với lớp, với trường : Kỳ Lam, Lăng Cô, Mỹ Thị, Mỹ Khê...và nhất là kỷ niệm , tuy nhỏ nhưng khó quên , của riêng hai đứa tụi tôi, hồi năm Đệ lục , 1958 , trong lần du ngoạn ở Tiên Sa cùng với cả lớp .

( Tiên Sa : một bãi biển thơ mộng rất dễ thương và sạch nhất của Đà Nẵng xưa. Rãi rác trên bờ biển nhiều tảng đá thật đẹp. Những tảng đá đen tuyền này, có lẽ đã ở đây từ bao trăm năm, hay có thể từ ngàn năm trước ?, và chắc đã được sóng vỗ lên hàng triệu ,hàng muôn ức lần, nên bóng láng . )

Hôm ấy, chẳng hiểu sao Duyệt và tôi cứ thích trèo lên những tảng đá vô cùng trơn trợt này để chụp ảnh, thay vì đứng bên cạnh . Hai đứa níu tay giúp nhau, mấy lần cố gắng bước lên, nhưng có lẽ vì cười quá nên cứ trợt chân xuống ! Cuối cùng cũng lên được , để vui mừng có tấm ảnh !

ThuHaLuuBut 02

( Du ngoạn Tiên Sa, Đà Nẵng1958 . Ảnh của PTD )

Hơn bốn mươi năm sau , từ Paris, Duyệt gởi cho lại vài hình ảnh thuở đi học, trong đó có tấm ảnh đen trắng nhỏ tí nơi bãi biển Tiên Sa , gợi tôi nhớ thật nhiều ngày vui xưa... Trong một ảnh khác, gần như đầy đủ cả lớp, ở lần du ngoạn Mỹ Khê, năm Đệ tứ . Nhớ hôm ấy vào một ngày trời lộng gió và âm u ( tháng 10/1960 ) mà lại phải đạp xe ngược chiều gió . Mệt nhiều, nhưng vẫn vui nhiều. Một ảnh khác nữa , cũng ở lần du ngoạn này, Duyệt cùng Thu Liên, Thu Hồng, Lê Văn Chơn và Lê Tự Rô, tươi cười ngồi bên nhau trên đồi cát ở bãi biển Mỹ Khê . Năm người bạn học vô tư ngày nhỏ nay Duyệt và Lê Tự Rô đã ra đi , ba người bạn còn lại, mỗi người một nơi ...

ThuHaLuuBut 03

( Trên đồi cát bãi biển Mỹ Khê, Đà Nẵng tháng 10/1960 . Ảnh của PTD)

Đặng Kim Hùng : Người bạn luôn luôn tươi cười và khi nào cũng đặc biệt hoà nhã với bạn hữu . Trang Lưu Bút phản ảnh tính cởi mở dễ thương của người viết.

Đặng Kim Hùng nhớ đủ hết tất cả những người bạn có mặt ở lần họp mặt bằng hữu nơi nhà tôi, đầu mùa hè năm Đệ Tứ , và kể lại không sót một người nào ! Lưu bút dài với lời lẽ hồn nhiên của bạn nhắc nhở cho tôi nhiều chi tiết thật vui của buổi họp mặt nhỏ ấy, mà chính tôi đã không còn nhớ được hết.

( Gần nửa thế kỷ qua đi, một người bạn cùng lớp khác, trong lần nói chuyện qua điện thoại , tình cờ có nhắc lại cho : ở họp mặt đó, người bạn hồn nhiên luôn luôn vui tươi Đặng Kim Hùng đã hát bài “Đò Chiều “, ( một ca khúc buồn ?) để ...giúp vui ! :

“... Một ngày nào trên bến cô liêu

Xóm bên sông tiêu điều

Buồn hắt hiu muôn chiều …” )

Sau khi đã rời Phan Châu Trinh, một chiều chủ nhật vừa ở phòng học của thầy Trương Bá Trước ra, đang đứng trên lề đường Đinh Tiên Hoàng, Đa Kao, Sài Gòn, bỗng nghe tiếng ai gọi thật lớn: “ TH ! TH ! “. Nhìn lên thì thấy trên một xe nhà binh lố nhố những sĩ quan Thủ Đức đang chạy ngang qua, và Đặng Kim Hùng vừa nhô đầu ra ,vừa gọi .

Nhận ra bạn học cũ, tôi cũng mừng quá. Đến gần ngã tư đèn đỏ thấy xe chạy chậm chậm lại , tôi vội đi theo một quảng, nhưng chưa kịp chào, hay hỏi chi thì đèn chuyển sang xanh và xe vụt mất ! Xe chạy một quảng xa rồi, nhìn theo vẫn còn thấy bóng Đặng Kim Hùng nhô đầu ra và bàn tay bạn vẩy vẩy ...

Rồi chỉ thời gian ngắn sau , vào một ngày gần Giáng Sinh ở Sài Gòn xưa, gặp Lê Văn Chơn, một người bạn cùng lớp thân thiết với Đặng Kim Hùng ở PCT, cho hay Hùng vừa mất trong thời gian còn ở quân trường Thủ Đức .

ThuHaLuuBut 04

(Phần mộ của Đặng Kim Hùng,an táng dưới chân núi Hoà Sơn cách Đà Nẵng 12km ngày 14/8/2003. Ảnh của LVC )

* * *

Tập Lưu bút mùa Hè năm Đệ Tứ , dấu tích của những ngày tháng êm đềm, được nâng niu gìn giữ mãi với trân quý đặc biệt , cho đến ngày di tản tháng 4/75, ra đi vội vàng trong hốt hoảng, không kịp mang theo được . Tôi đã để lại đàng sau kỷ niệm dễ thương của một phần đời vui tươi và êm ái ...

Tôi không phải là người sống trong dĩ vãng, chỉ nghĩ đến những ngày “ tuyết năm xưa “, Les neiges d’Antan , nhưng tình cảm tốt đẹp của những ngày trước mà không tàn phai theo năm tháng cũng thật là rất quý. Cám ơn những người bạn cũ đã gìn giữ bao kỷ niệm êm đềm của Trường xưa và đã cho tôi nhớ lại những ngày vui qua, khi bước vào tuổi lớn .

Tháng năm lặng lẽ đều đều lướt nhanh, tất cả những gì rồi cũng xa rời chúng ta, song những tình cảm tốt đẹp, trong sáng ấy vẫn còn theo ta mãi mãi , hay ít nhất cũng đến những ngày cuối của cuộc đời ...

Phan Thu Hà

( PCT 1957-64 )

: Hảo Thanh; Trung Học Phan Châu Trinh; 14 July 2023; Hits: 845

Người Bạn Thân Đầu Đời

User Rating: 5 / 5

De Tu PCT19550009E

Niên khóa 1958-59, phòng học của lớp Đệ lục 2 Phan Châu Trinh, ở trên lầu , gần cuối dãy. Nhớ một hôm tan trường, vội vàng ra về, để quên tập. Sau phải trở lại lấy, và khám phá ra phòng học, tưởng là “ giang sơn “ riêng của Đệ lục 2 ban mai, cũng là phòng học của Đệ Tam B, buổi chiều.

Hơn một lần để quên tập, sao tôi vẫn nhớ lần này hơn cả ? Có phải như câu nói của một người bạn cùng trường cũ, mấy chục năm sau : “ Không có sự việc, sự vật nào vô nghĩa, cho dù vật nhỏ nhoi, việc tầm thường nhất. Nhưng chỉ đối với những người lưu tâm tới nó, mới nhận được tác động cụ thể của nó mà thôi “.

Phải rồi, phòng học này cũng là nơi Đoàn thị Tường Vi, người bạn thân đầu đời, bao lần ở giờ ra chơi, đã thập thò nơi cửa lớp đứng đợi tôi, ngay cả khi còn giáo sư. Các thầy cô khác hình như chẳng để ý, ngoại trừ Cô Liễng (bà Trần Ngọc Liễng ). Một hôm Cô hỏi, thì Tường Vi thưa : “ em đợi H “. Nhiều lần quá, mãi rồi Cô thấy quen, không hỏi nữa ! Một ngẫu nhiên êm ái là Tường Vi và tôi, dù khác lớp , vừa gặp nhau là trở thành đôi bạn nhỏ thân thiết, khắn khít không rời.

Ngoài những giờ ra chơi ở trường, chủ nhật hay ngày lễ, Tường Vi thường lại vào những lúc tôi trông đợi nhất. Hai đứa qua bao nhiêu giờ, bao nhiêu ngày quấn quýt bên nhau.

Vui nhất là những lần ”tập đi xe đạp”. Dù Hè Đệ thất đã tập, song tôi vẫn chưa rành. Trong khi Tường Vi vừa đi được cả xe đạp “đầm“ lẫn xe đàn ông người lớn. Một chân quàng qua thanh ngang, bạn vòng qua, vèo lại trong sân nhà tôi. Đứng nhìn Tường Vi, nhanh nhẹn y hệt một con sóc nhỏ, tôi phục lắm, trong khi mình cứ lên xe là té xoành xoạch ! Hai khuỷu tay và đầu gối của tôi, ngày đó, đầy “ thương tích “. Những vết xước, có khi rớm máu, khá đau , được thoa dịu bằng những cái thổi nhẹ thật mát, với xuýt xoa ân cần của người bạn nhỏ dễ thương, khiến tôi quên đau ngay, để không bỏ cuộc.

Cuối tuần nào đẹp trời , tụi tôi đều nghĩ ra một trò chơi riêng. Thường thường là nơi khoảng sân nhỏ, dưới gốc cây bên hiên nhà tôi. Khi thì chơi “ nấu ăn “, nấu xôi, nấu chè ... với mấy cái nồi tí hon, thô sơ bằng đất . Rồi sau cùng nhau vui thích thưởng thức “công trình”... Có khi “ tập may áo” với mấy mãnh vải hoa kiếm được đâu đó, cho con búp bê nhỏ. Rồi tắm cho nó và thay áo mới trước khi ru ngủ , tưởng tượng như thể đang chăm một em bé ! ( Ngày xưa đồ chơi của trẻ con rất đơn sơ , nhưng bọn tôi vẫn thấy vui và cảm thấy “đầy đủ” với số đồ chơi giới hạn mình có ).

Chủ nhật nào trời mưa, không ra ngoài chơi được, hai đứa bên nhau, nằm “nghe mưa rơi lộp độp trên mái nhà ”, hân hoan xem đó như một “khám phá“ mới ! Có khi cùng đọc truyện của các nhà văn trong Tự Lực Văn Đoàn. Bắt đầu từ Khái Hưng , qua “ Ông Đồ Bể “ , cùng say mê “ Tiêu Sơn Tráng sĩ “... Hay tìm đến Nhất Linh , qua “ Đôi Bạn “ , và từng có một chút “thắc mắc “ : “ Dũng và Trúc , hay... Dũng và Loan chính là “ Đôi bạn “ theo nhà văn Nhất Linh ? .

Và cả hai đều vô cùng ngưỡng mộ Vua Quang Trung, qua bài học Sử :

” ...Ngày mùng 5 Tết , Nguyễn Huệ tiến quân vào thành Thăng Long, aó giáp vàng còn hoen thuốc súng ...” . Hình ảnh thật đẹp và biết bao oai phong này, hơn tất cả nhân vật lịch sử nào của Việt Nam , lại như biểu tượng của một đấng nam nhi hào hùng lý tưởng, qua nhận thức của... tuổi 13 !

Hồi ấy cũng là thời gian cây vợt bóng bàn trẻ tuổi Lê Văn Tiết đem lại vinh dự cho Việt Nam Cọng Hoà , lúc đoạt giải vô địch bóng bàn tổ chức tại Pháp , sau khi oanh liệt hạ tay vợt người Nhật- đương kim vô địch thế giới thời điểm đó .

Một ngày vui mừng và hãnh diện khó quên của đất nước, của người dân miền Nam và nhất lả của thế hệ tuổi trẻ Việt Nam, trong số có Tường Vi và tôi. Bấy giờ chưa có truyền hình, tất cả tin tức chỉ qua truyền thanh hay báo chí mà thôi. Tuy nhiên, bất cứ hình ảnh hay tin tức nào về “ thần tượng “ Lê Văn Tiết mà Tường Vi cắt giữ lại được ở những tờ báo trong nước đều thích thú đem lại cho tôi xem . Và những gì tôi biết , qua người cậu , một “ fan “ trung thành của Lê Văn Tiết, qua mấy tờ tạp chí thể thao, báo quân đội v..v... tôi cũng nôn nao trông đợi lúc gặp Tường Vi, để vui mừng chia sẻ ngay với bạn .

Còn nhớ một chủ nhật trời mưa, Tường Vi vẫn lại chơi với tôi, như thường lệ. Hôm ấy, hai đứa đang chơi “croix-zéro“, bỗng tình cờ nghe được bài hát “ Đường Lên Sơn Cước “ , lần đầu tiên, ở trên đài phát thanh Saigon , từ cái “ radio “ nhỏ của gia đình. Cả hai liền ngừng chơi , lắng tai theo dõi một tiếng hát nào thật hay, thật vô cùng ấm áp . Và tôi yêu thích ngay lời ca cũng như nhạc điệu của ca khúc này. Vài câu hát như còn văng vẳng bên tai tôi , cả mấy ngày sau :

“ ...Tôi mơ bóng dáng yêu kiều

Xa trong rừng núi, trời sương khói mờ

Sầu vương vấn trên đường tơ...”

Chủ nhật tiếp đến, không hiểu Tường Vi tìm được ở đâu và chép lại nguyên lời của toàn bài hát, rồi đem đến cho tôi như một “surprise“. Tựa bao lần khác, Tường Vi như thể “ đọc “ được những gì trong ý nghĩ của tôi ...

Đôi bạn nhỏ qua bao ngày vui êm đềm, ấm cúng trong tình bạn . Quả đúng với câu “ tâm đầu ý hợp “.

Nhưng, chỉ mấy tháng sau, năm học hãy còn chưa hết, Tường Vi đột ngột ra đi ! Lần đầu tiên trong đời, tôi cảm nhận nỗi đau khi mất người thân. Cái chết của bạn nhỏ ám ảnh tôi mãi.

Tình bạn, dẫu chỉ một thời gian ngắn, đã để lại cho tôi biết bao thương nhớ. Những ngày tháng tiếp đó , nhiều hôm đi ngủ tôi đều mơ thấy Tường Vi . Tưởng chừng như bạn nhỏ hãy còn sống và vẫn đến với tôi, rồi bao lần như một, tỉnh giấc trong thổn thức... Mẹ tôi thấy vậy đã lo lắng, ,an ủi và khuyên nhủ tôi : thương Tường Vi thì cầu nguyện cho bạn , vì “ thương nhớ khắc khoải chỉ làm người ra đi bận tâm, linh hồn khó siêu thoát “. Tôi nghe lời mẹ , cố gắng nguôi ngoai dần, sau một thời gian .

Hôm Cô Liễng hay tin Tường Vi mất, Cô ôm tôi : “Oh ! les deux petites inséparables qui se séparent...“ ( “ Hai nhỏ không rời nhau mà xa nhau... “) . Cô làm tôi muốn khóc !

Hơn sáu chục năm đã trôi qua, nhưng gương mặt hồn nhiên láu lỉnh dễ thương, với mấy nốt tàn nhang li ti hai bên sống mũi, cùng tiếng nói nhanh , thật vui của bạn nhỏ, vẫn đằm thắm và hãy còn rõ như in nơi ký ức của tôi .

Mỗi lần nghĩ, nhớ đến người bạn thân đầu đời là tự nhiên hình ảnh của Cô Liễng , cô giáo dạy Pháp Văn ngày xa xưa , lại cùng một lúc nao nao hiện ra trong hồn tôi. Như gần đây, một hôm bất ngờ nhận được email báo tin Lễ Cầu An đầu năm của Chùa Khánh Anh bên Paris. ( Có thể một người bạn Phan Châu Trinh nào đó hay lễ chùa này , đã tiện tay ghi địa chỉ email của tôi vào danh sách đệ tử nhận thông báo ? ) Biết Cô Liễng đã qua đời và tro cốt của Cô được ký tự nơi đây, một niềm xúc động , chen lẫn trong tín ngưỡng, nhớ thương và bâng khuâng nơi hồn tôi...

Tôi tin linh hồn con người vẫn còn tồn tại sau cái chết , cũng như tin tưởng tình cảm là sự hổ tương. Và Tường Vi , dẫu đang ở thế giới xa xôi nào đó, vẫn nghĩ và nhớ đến tôi, như tôi vẫn hằng thương nhớ bạn.

Tường Vi ơi, rồi đây sẽ có ngày tụi mình gặp lại nhau , hi vọng ở một nơi cũng êm đềm như “ thiên đường Phan Châu Trinh “ thuở xưa...

Hảo Thanh

( PCT 1957-64 )

Trung Học Phan Châu Trinh