Trung Học Phan Châu Trinh

User Rating: 5 / 5

Ai Cứu Tôi Thoát Tai Ách Giữa Sân Trường Trung Học Phan Châu Trinh

Trần Hữu Duận

Tôi ghi lại câu chuyện liên quan đến vào tháng 4 năm 1966, giữa sân trường Trung Học Phan Châu Trinh, cách đây đúng 43 năm  nhằm hai lý do:

1/ Tưởng niệm và vinh danh một vị sĩ quan quân đội VNCH đối với nhà giáo: Cố Trung tá Lê Hằng Minh (sau nầy có lúc gọi là Lê Khắc Minh), Tiểu đoàn trưởng TĐ2 TQLC VNCH . (Theo quân sử : Trung tá Lê Hẳng Minh đã hy sinh tại mặt trận Phú Ổc Thừa Thiên Huế vào ngày 29 /6/1966).

2/ Nhớ đến một kỷ niệm khó quên đối với ngôi trường Phan Châu Trinh, nơi mà tôi đã sống và gắn bó hơn 15 năm trước 75, nhân dịp ngày hội “Kỷ Niệm Trường Xưa” mà hội  Ái Hữu CHSPCT sẽ tổ chức vào ngày 5/7/2009, quy tụ toàn thể cựu HSPCT cư trú khắp mọi nơi trên thế giới về miền Nam California Hoa Kỳ.

Trong vụ biến động miền Trung liên quan đến Phật giáo năm 1966, ở Đà Nẵng có một số quân nhân bỏ quân ngũ, ly khai QĐVNCH, lấy cớ về bảo vệ chánh pháp, chùa chiền và một số tu sĩ Phật  giáo “. Họ quy tụ dưới dưới một hình thức quân đoàn cách mạng, mượn danh hiệu quân đoàn TRẦN HƯNG ĐẠO do đại tá Đàm Quang Yêu chỉ huy, đối lập với chính quyền trung ương do QLVNCH lãnh đạo.

Vào tháng 4/1966, một cánh quân thuộc quân đoàn cách mạng nói trên  kéo đến chiếm đóng trường Phan Châu Trinh, bố trí công sự, đặt vũ khí lấy cớ “ bảo vệ ngôi chùa Tân Ninh gần trường Phan Châu Trinh, ở đó một số nhà sư và một số Phật tử thuộc nhiều thành phần tụ họp kêu gọi tranh đấu chống chính quyền trung ương”. Tôi tuy là một Phật tử, nhưng tôi không tán thành vì đã chán các phe phái chính trị tranh giành ảnh hưởng tôn giáo và bị cọng sản lợi dụng lủng đoạn, đã dẫn đến nhiều biến cố làm suy yếu miền Nam Việt Nam tự do trong quá khứ, thí dụ vụ “ Thanh Bồ Đức Lợi” ở Đả Nẵng  vào 8/1964, gây sự hiểu lầm tôn giáo và ly tán lòng người khó hàn gắn, nên tôi không tham dự vụ tranh đấu nầy .

Tôi lấy tư cách Tổng giám thị giữ trường Phan Châu Trinh, giải thích với họ: “ Trường học và bệnh viện là nơi cơ sở công cọng của xã hội , làm nơi  cư trú và lánh nạn  cho công chúng khi có biến cố như thiên tai, chiến nạn… Nay lực luợng lại lấy truờng học làm công sự bố trí vũ khỉ để bảo vệ Chùa, một tôn giáo sai nguyên tắc công lý."

Sau một hồi, họ nói chỉ mượn một số phòng học tầng trệt làm chỗ nghỉ lưng cho lính  sau phiên gác các công sự ngoài đường. Họ thỏa thuận không mang vũ khí vào trường và không đụng đến các phòng: phòng giáo sư, phòng sân khấu, nhà kho, văn phòng, thư viện, phòng thí nghiệm, các phòng nữ công gia chánh. Tôi yêu cầu cho các gia đình trong khuôn viên trường đưa các em bé, đàn bà và người già ra ngoài khu vực để đề phòng , nhưng họ không chịu vì tránh dư luận và nại ra điều về “trường học và bệnh viện” là nơi lánh nạn.

Hằng ngày, trường học đóng cửa từ khi có biến động, nên tôi chỉ trông chừng văn phòng, kho, thư viện. Tôi thấy bên chùa có nhiều người lui tới, nấu nướng tiếp tế đồ ăn cho lực lượng bố trí công sự, xe cộ bố trí súng, đối đầu với quân đội của chính phủ trên các con đường dẫn đến chùa. Còn trong sân chùa và trên đường trước cổng chùa thì thiết lập mấy dàn hỏa thiêu, trên đó mấy vị sư ngồi tụng kinh, và loa phóng thanh tuyên bố nếu quân đội chính phủ tiến vào chùa đàn áp, thì mấy thầy sẽ châm lửa tự thiêu theo chánh pháp.

Vào một đêm cuối tháng tư 1966, khoảng 3 giờ sáng , tiếng súng lớn nhỏ thi nhau nổ rất dữ  dội từ đủ mọi phía. Nhiều tiếng đạn nổ trên không, tiếng đạn xé gió, phi cơ thả  hỏa châu, khu trục bay sát, phóng hỏa tiễn ra biển gây nhiều tiếng nổ lớn.

Ở trong nhà, dân chúng có cảm tưởng có trận đánh lớn nên ai nấy đều xuống hầm núp, khóa cửa nhà (vì lúc bấy  giờ  Việt cọng hay pháo kích vào thành phố nên nhà nào cũng có đào hầm, chất bao cát đề phòng). Tôi cho vợ con xuống hầm để ngủ đêm, đóng cửa bên trong và trổ của thoát hiểm bên hông nhà. Tôi ở phòng ngoài để theo dõi biến chuyển, trời mùa hè nóng và cúp điện từ khi có nổ súng nên tôi chỉ mặc áo may ô và quẩn cụt.

Vào 5 giờ sáng, tiếng súng thưa  dần. Tôi nghe  tiếng rất nhiều lính trèo rào vào trường. Họ đập cửa nhà tôi, bảo mở cửa. Vừa mở cửa, tôi thấy một số binh sĩ mặc đồ TQLC , trang bị đầy đủ như đi hành quân. Họ nói với nhau không phải bằng tiếng Việt (sau nầy tôi mới biết số TQLC này là người Việt gốc Miên, Nùng họ xài tiếng Miên , Nùng để tạo vẻ  xa lạ và giữ bí mật hành quân). Họ ra dấu tôi đưa tay lên đầu ( dấu hiệu đau hàng), rồi lôi tôi ra khỏi nhà và đẩy  tôi lên hành lang đi mở cửa các phòng (cửa lớn và cửa sổ). TQLC nép sát minh ở ngoài sân.

Mỗi lần mở xong một phòng , thì một số nhảy vào khám xét và thu nhặt được một số ba lô, tấm trải chứ không có người và vũ khí. Khi tôi định lên lầu mở cửa các phòng trên lầu, thì có tiếng súng máy rít từ phía phòng thí nghiệm sang phía lầu rất nguy hiểm. Tôi không dám đi lên. Rồi tôi nghe phi cơ phóng rocket về phía phòng thí nghiệm và tiếng súng máy im luôn. (Về sau tôi mới rõ: lực lượng chống đối trong đêm đã di chuyển xe GMC trên đó gắn súng máy lớn, bắn lên trời, không cho phi cơ bay đến  vùng chùa Tân Ninh. 

Mảnh  đạn trái rocket do phi cơ bắn hư đã làm cho ông bà Đinh Tránh, nhân viên giám thị ở gần đó bị thương, ra máu nhiều. May mắn có bộ phận y tá TQLC kịp thời băng bó.)

Tôi lên lầu mở cửa các phòng cho TQLC kiểm soát. Không có gì và họ đẩy tôi đi mở các phòng dãy trệt tiếp theo. Ba phòng kế phải phòng giáo sư họ cũng chỉ thu ba lô và tấm trải. Phòng giáo sư khoá cửa tôi không giữ chìa khoá, mà các lao công giữ nên không mở được.

Thấy cửa phòng số 9 bên cạnh trái phòng giáo sư có cánh cửa hé mở nên tôi vào, thì thầy hai người lính thuộc lực lượng ly khai có vé đang đau ốm, đứng dậy đưa hai tay lên đầu hàng.

Tôi đầy mạnh hai cánh cửa còn lại, định gọi TQLC tiếp nhận hai người lính ly khai nầy, thì một tiếng nổ lớn sát tưởng khoảng giữa hai lá cửa. Tôi tưởng có lựu đạn gài ở cửa vì tôi bị mảnh gỗ nhỏ xước vào chân chảy máu. May ở ngoài TQLC đang nép sát dưới hành lang nên không có ai bị thương. 

Từ đó tôi thấy nguy hiểm quá, nên không chịu đi mở cửa tiếp, vì sợ chết oan, nhưng TQLC đối với tôi rất hung dữ. Họ xé áo may ô làm dây trói chấp cánh, cùng với hai người ly khai đau ốm kia, để ở cột cờ sau tượng cụ Phan Châu Trinh vừa mới đúc xong chưa kịp khánh  thành.

Tôi lớn tiếng kêu oan nhưng họ không chú ý, tiến về các phòng kế sân khấu, lôi thêm nhiều  ba lô và tấm trải. Tôi nói với theo: “ Phòng sân khấu, văn phòng đều khoá và chìa khoá do các lao công ở phía sau phòng thí nghiệm cất giữ. Nếu cần thì cho tôi xuống gặp gọi lên.” Tuy nhiên TQLC không về phía văn phòng.

Trong lúc tôi đang la lớn như vậy, thì một chiếc xe chở một số TQLC đến, và một Thiếu tá xuống xe, vào cửa hông bên cạnh. Ông ngắm tượng cụ Phan có vẻ thích thú, vị sĩ quan nầy cũng có bộ râu mép khá đẹp, khuôn mặt nhân hậu. Tôi liền lên tiếng: “ Tôi là nhà giáo, làm Tổng Giám Thị giữ trường nầy, nhà tôi ở góc trường và tôi không tham dư vào lực lượng ly khai. Xin Thiếu tá cho lệnh đừng phá cửa  phòng sân khấu, nhà kho, văn phòng, phòng thí nghiệm vi các phòng đều khoá và chìa khoá do các lao công ở phía sau phòng thí nghiệm cất giữ. Xin Thiếu tá cho tôi về nhà với vợ và còn nhỏ.”

Vị Thiếu tá liền  trả lời : “ Thầy là giáo sư TGT trường nầy, Trung uý trưởng toán hộ tống thầy xuống nhà và bảo vệ cho nhà thầy. Nếu giải  tỏa còn lâu mà nhà thầy thiếu lương thực, thì hãy tiếp tế cho thầy và ngưng ngay việc lục soát các phòng mà trường đã khoá vi đó là tài sản của quốc gia. Tập trung mấy người lính ly khai đau ốm lại sẽ có xe đến chở đi.”

Nhờ thế tôi được Trung uý trung đội trưởng TQLC dẫn xuống nhà, thì thầy một vài TQLC đang lục soát phòng ngoài nhà tôi và đang đập cửa vào phòng trong. Vị Trung uý nầy liền ra lênh ngưng ngay lục soát và trách cứ những người lính nầy. Giờ phút đó tôi không biết trong nhà tôi có thiệt hại gì không. Tôi chỉ biết ghi nhận lòng nhân hậu và sự hiểu biết tôn trọng tình người và luật pháp quốc gia của các sĩ quan QLVNCH, nhất là vị Thiếu tá Chỉ huy TQLC nầy.  Nếu không có sự can  thiệp  kịp thời một cách tình nghĩa đối với một nhà giáo , thì tôi cũng bị xếp vào hàng ngũ ly khai, chờ điều tra cũng phải bị giam cầm một thời gian. Nhà tôi và trường PCT sẽ bị thiệt hại không lường được trước qui luật thời chiến tranh.

Về sau, qua báo chí tôi được biết tên của vị Thiếu tá nhân hậu kia là Thiếu tá Lê Hằng Minh, TĐTTD TQLC VNCH . Vào 6/1966, ông ra Huế và chỉ huy đánh thắng vẻ vang ở Phú Lưu và được vinh thăng Trung tá tại cố đô Huế. Nhưng sau đó Trung tá đã hy sinh ngày 29/6/66 trong trận bị phục kích và phản phục kích khốc liệt trong chiến tranh VN ở cây số 32, cách Huế trên đường di chuyển ra Quảng Trị. Tôi đã ngậm ngùi thương tiếc và tưởng niệm vị sĩ quan nhân hậu, tôn trọng tình người và luật pháp quốc gia, nhất là đối với tôi, một nhà giáo không lớn tuổi hơn bao nhiêu. (Về sau nầy, tôi biết năm 66 vị Trung tá nầy đã 31 tuổi mà tôi chỉ mới 33 tuổi). Ông đã dùng tiếng “thầy“ đầy thân kính và tế nhi, để giải tỏa biết bao tâm lý trái ngược lúc bấy giờ, và giải thoát cho tôi khỏi tai vạ trong biến cố 1966 và trường PCT khỏi  bị thiệt hại phần nào.

Năm 1972, vào mùa hè tôi tình nguyện đưa một số học sinh Đà Nẵng ra Quảng  Trị ủy lạo chiến sĩ VNCH ở mặt trận Ái Tử, và cũng nhờ lời khuyên của một vị sĩ quan VNCH, cũng dùng chữ “thầy” rất chân tình, khuyên tôi bỏ bớt chương trình viếng trường Nguyễn Hoàng, vì tình hình chiến sự khẩn trương. Tôi đưa học sinh trở về Đà Nẵng trước mấy giờ, thoát khỏi cảnh “đại lộ kinh hoàng” Quảng Trị.

Thật là những kỷ niệm trường xưa khó quên.

Trần Hữu Duận

Bài do TDT gởi đến

User Rating: 5 / 5

Có những hôm trời không có gió
Rưng rưng buồn trĩu nặng không gian
Giòng sông lặng hàng cây hờ hững
Biếng đón đưa lá biếc cành non

Buồn vời vợi theo về dĩ vãng
Vắng ngắt rồi nắng hạ mưa xuân
Sông Hồng sông Lam dâu xanh mấy giải
Buồm không lộng gió Bến Hải giòng Hương

Hàn giang Ngũ Hành cát trắng cây xanh
Còn đâu thấy những người bạn trẻ
Sưởi ấm hồn ta một thuở nào
Đàn chim trời vạn nẻo bay xa

Mới sáng nào tóc mướt như tơ
Nay sao vội nhuốm màu mây trắng
Hiện tại là vẩn vơ vơ vẩn
Ngày lại ngày ta giữa tha nhân

Hỏi tương lai còn bao năm tháng
Để lại những gì sau buổi ra đi
Gió hỡi gió thổi lên phiêu lãng
Cho hồn ta phơi phới cỏ nội hoa ngàn

Ngày mai xác thân cuốn theo cát bụi
Nhớ đưa ta về bờ biển Trường Sơn
Giữa sông nước hiền hoà
Nơi một đời ta yêu mến

Bâng khuâng chờ cơn gió thổi...

Nguyễn Đăng Ngọc
San Diego, Xuân 2003

User Rating: 5 / 5

Hình mẫu một giấy ra trại

Sáng ngày  10-10-1980,  lúc 7 giờ 30 sáng  cửa phòng giam bật mở , cán bộ quảng giáo Thông bước vào phòng giam , tay cầm một xấp giấy dày và nói  :

- “ Những anh có tên sau đây thu dọn đồ cá nhân mang theo lên tập trung tại sân cơ quan ....Lê Quang Mai ...”

Không biết chuyện gì xảy ra đây ? Chuyển trại hay lục soát đồ cá nhân để hành hạ ? Tôi hơi sợ , vì mỗi lần chuyển trại ,không biết cuộc sống kế tiếp tốt hơn hay xấu hơn hiện tại ? ...Dù sao ở đây cũng gần 6 năm rồi . Sáng dậy , ăn xong dù không đủ no , đi làm lao động khổ sai ; lên rừng đốn củi để đốt lò gạch . Đúc gạch đốt lò nhọc nhằn trăm bề nhưng lâu ngày cũng đã quen rồi  ! Khi tôi gùi một ba lô hành trang lên đến sân cơ quan thấy đã có trên trăm tù cải tạo ngồi xếp hàng ngay ngắn . Tôi phải ngồi dãy sau cùng .

8 giờ , trước mặt chúng tôi là một cái bàn dài , trên đó xếp giấy tờ , đồ đạc . Bốn cán bộ ngồi đối diện với chúng tôi  . Thiếu tá công an trưởng trại nói :

- “ Hôm nay , Đảng , nhà nước và nhân dân ta nhận thấy trong thời gian qua, các anh có biểu hiệu học tập tốt , lao động tốt nên khoan hồng tha tội chết , cho các anh về đoàn tụ với gia đình,  với nhân dân .  Các anh về địa phương  , nhớ chấp hành tốt mọi qui định , pháp luật của địa phương , không được phát biểu linh tinh phản động , gây rối trị an địa phương . Nếu các anh bị bắt lại , thì không có ngày về đâu nhé . Bây giờ , mỗi anh khi được gọi tên lên đây nhận hết đồ đạc cá nhân mà khi các anh bị bắt đã được nhà nước thu giữ . Đồng thời nhà nước và nhân dân cấp phát cho mỗi anh một bộ đồ mới  ( bà ba xanh không đóng chữ C.T cải tạo sau lưng ), một nón lá (do tổ mây tre của tù sản xuất với vật liệu do tù đi lấy từ trên rừng về ), gạo ăn dọc đường và tiền xe , nhiều ít tuỳ theo đường từ đây về địa phương xa hay gần . Giấy ra trại , các anh sẽ trình với công an địa phương, nghe chưa .”

Khi Thiếu tá công an nói dứt lời , thì tiếng vỗ tay vang dội và kéo dài .

Thời gian làm thủ tục ra trại kéo dài khá lâu . Đến 12 giờ trưa mới đến hàng của chúng tôi.

Những người ra trước ,khi cầm được tờ giấy ra trại trên tay là chạy vù ra cổng  để về bến đò Hà Tân Đà Nẵng kịp chuyến đò chót lúc 2 giờ chiều .

Đến lượt 3 anh em chúng tôi gồm tôi , Minh ( tên giả ) bí thư huyện của Việt Nam Quốc Dân Đảng  Quảng Nam , Vọng  ( tên giả ) Trung úy Cảnh sát Quốc gia  là học trò cũ của tôi . Nhận tờ giấy xong , chúng tôi thong thả rảo bộ tàng tàng về bến đò Hà Tân , lúc đó đồng hồ đã điểm 3 giờ chiều . Sát bến đò Hà Tân là chợ  Hà Tân . Chợ này chỉ đông vào buổi sáng , khoảng 11 giờ đã tan , không còn ai trong chợ . Các sạp hàng có mái lá che , có thể làm chỗ ngủ qua đêm được .

Minh được tiếng là con nhà giàu , mỗi lần thăm nuôi , cánh gíao chức biệt phái chỉ có 1 hoặc  2 bao cát thực phẩm , nhưng Minh bao giờ cũng 1 gánh nặng mà toàn là đồ cao cấp , nào lương khô sĩ quan bộ đội , gà kho đóng hộp ...đặc biệt nhất  luôn luôn có 1 gói sâm Cao Ly xắt lát . Mỗi lần làm mệt , Minh cho tôi vài lát ngậm vào miệng  , một lúc sau hết mệt ngay , đúng là thần dược của Triều Tiên .

Còn Vọng trai trẻ khoẻ mạnh , luôn giúp đỡ tôi những việc quá nặng như khiên gỗ trên rừng ...

Chúng tôi ghé vào chợ Hà Tân , kiếm một sạp tương đối ít hôi làm nơi trú chân qua đêm .

Ba người rủ nhau xuống tắm sông . Nước sông mát làm mình thoải mái vô cùng . Sau đó chúng tôi chia nhau công việc làm bữa cơm chiều . Tôi vừa được thăm nuôi hai hôm trước nên đem hết đồ ăn ra ăn sạch trong bữa này , mà không cần dự trữ nữa . Cơm nước xong đang chuẩn bị lo chỗ ngủ  thì thấy một chiếc xe chở than từ từ xuống bến sông để rửa xe . Minh tà tà đến xem người ta rửa xe , nghề nghiệp mà , thì chợt phát hiện tài xế là bạn anh ta , nên Minh gọi lớn  : “ Thay đồ mới , dọn dẹp đồ về Đà Nẵng ! “

Minh ngồi khoang trước với tài xế , tôi và Vọng ngồi sau thùng chở than .

Khi đến Ái Nghĩa thì Vọng xuống xe , sau thùng xe chỉ còn mình tôi . Khi đến ngã ba Hòa Cầm  , xe dừng lại . Tài xế bảo  : xe chở than không chở người vào thành phố được , công an bắt được sẽ thâu bằng lái .

Tôi nhảy xuống xe , Minh cũng trụt xuống luôn . Tôi bảo , Minh ngồi trên ca bin với tài xế chạy thẳng về Đà Nẵng cũng được thôi , xuống làm gì. Minh trả lời , xuống Hòa Vang thăm mấy người bạn cái đã . Rồi lủi thủi tiến bước về ngã Đò Xu .

Xe chạy .

Tôi ghé vào xe bán  nước giải khát bên đường , mua một chai nước cam mà đã 6 năm rồi chưa được uống tới  ! Khi trả tiền thì cô bán hàng hỏi :

-  “ Anh ở trại An Điềm về hả ? , độ này được thả bao nhiêu ?

- “ Hơn một trăm .

- “ Anh cất tiền đi, tôi không lấy tiền anh đâu , đãi anh ! “

Tôi cám ơn cô hàng nước và ra mé đơờng đợi xe lam. Chừng hơn 10 phút một chiếc xe lam  rồ máy tới . Khi đó trời đã nhá nhem nhưng cũng còn trông được mặt nhau . Lên xe , tôi ngồi đối diện  với hai cô gái  trạc chừng 24, 25 tuổi. Xe chạy đến Ngã ba Huế , một trong hai cô ấy chợt hỏi tôi :

-“ Thầy có phải là thầy Mai không ?

Tôi nhìn cô ta và gật đầu.

- Thầy có khoẻ không , trông thầy ốm quá !

- “ Tôi mất ít nhất cũng 20 kí lô !

Mặc dù trời hơi tối nhưng tôi vẫn nhìn rõ hai dòng nước mắt lăn dài trên gò má cô gái .

Đến bến xe Chợ Cồn , tôi là người xuống xe sau cùng. Tìm anh tài xế để trả tiền , anh ta bảo  : “Có hai cô gái đã trả tiền cho anh rồi  ! “

Tôi quên hỏi tên hai cô ấy nên bây giờ không biết đâu mà cám ơn .

Lúc tìm đến địa chỉ của em tôi . Khi tôi đi tù , em tôi ở nhà xin phép đi lấy chồng , nên nay tôi tìm địa chỉ đề trên bì thư là địa chỉ của chồng nó. Nhưng không phải . Người ra đón tôi là một cụ già tuổi ngoài 60 :

- “ Anh có phải  anh Mai không ?  Anh của cháu Lợi ? Tôi là dượng của Thư , chồng Lợi . Thư làm cán bộ , nó sợ có liên hệ với tù cải tạo  nên dùng địa chỉ của tôi . Mỗi lần nhận được thư của anh, tôi phải mang lên cho các cháu .”

Ông nói tiếp :

-“ Thôi anh ngồi lên booc baga, tôi chở tới nhà nó “.

Trên đường đến nhà em gái tôi , ông chưởi chế độ như rứa thì thôi !  Chưởi từ trung ương đến địa phương . Cái gì ông cũng phê bình chỉ trích là trật , là sai , là không đúng . Tôi ngồi phía sau , sợ muốn chết luôn. Ở trại cải tạo 6 năm lao tù ,chuyện chi cũng khen chế độ ta là nhất , đâu dám hó hé chê cái gì đâu . Sợ công an nghe được thì mình sẽ vạ lây .

Ở nhà em tôi được 1 ngày , mấy anh em về nhà cũ của tôi ở đường Nguyễn Thị Giang, nay đổi tên là Nguyễn thị Minh Khai.

Vào nhà , phòng khách trống trơn có thể làm sân đá banh cho con nít , chỉ còn  1 chiếc vespa dựng bên góc và có thêm  bức ảnh Hồ Chí Minh treo trên cao .

Vào phòng ngủ, thấy ghế xa lông thượng lên trên giường ngủ và bụi bám đầy . Phải mất nửa ngày mới dọn dẹp xong .

Ngày hôm sau , một cựu du ca viên , hình như dạy cùng trường với em tôi đến thăm. Vừa thấy tôi , cô ôm chầm lấy tôi và khóc sướt mướt , khóc như chưa bao giờ được khóc . Khóc cho đả , cô chào hỏi tôi mấy câu là ra về .

Những người làm việc cho nhà nước rất sợ liên hệ với tù cải tạo, chính em rể tôi cũng vậy .

Người thứ hai đến thăm tôi là cô nhân viên ngân hàng mà trước đây tôi đã gửi tiền .

Tôi nhớ ngày 28/3/75 , tôi đến rút tiền ra . Người ngồi đợi rất đông , điện tắt nên không ai được lãnh tiền cả . Tôi đến gặp Huyền , cô nhân viên cũng là học trò cũ . Tôi hỏi , tôi có lãnh được không ? Cô nói : “ Thầy ra Phụng Ký uống cà phê . Lát nữa bãi về em đem ra cho thầy, chứ giờ không thể phát được. Hồ sơ còn hơn một triệu , thầy ưng rút bao nhiêu ? “  Tôi nói : “Để lại 2 ngàn giữ chân, còn bao nhiêu rút hết ! “  Huyền chào tôi và dặn : “ Thầy đợi ở Phụng Ký nghe “.

Khoảng 5 giờ chiều hôm đó , Huyền đi vào quán cà phê Phụng Ký, tay cầm một gói giấy báo gói tiền trao cho tôi .

Sau gần 6 năm , bây giờ cô gặp lại tôi với một thân hình ốm nhom, mặt mũi hốc hác tiều tụy . Vừa bước chân vào nhà, cô chỉ nói được tiếng “ Thưa thầy “ là nước mắt ràn rụa và không nói thêm được tiếng nào khác . Một hồi sau , cô ta mới hỏi thăm tình hình sức khỏe và những dự tính tương lai của tôi . Rôi cô đặt gói quà và chào tôi ra về . Gói qùa gồm mấy trái cây và 1 ổ bánh mì thịt . Hồi đó chừng ấy là quá nhiều !

Sau đó bạn bè , học trò cũ đến thăm tôi khá nhiều . Công an khu vực đến hỏi tôi :

- “ Anh liên hệ linh tinh làm mất an ninh trật tự địa phương . Anh phải về quê qúan anh ở Thừa Thiên, Huế ‘.

-“ Ở Huế, tôi không còn ai hết , cho tôi tạm trú ở đây ít lâu, đợi có bà con tôi ở  đâu giúp tôi đời sống tạm thời tôi sẽ đi “ .

Một tuần sau, tôi lên Ngã Ba Cây Lan  để thăm Minh. Đến nhà gặp bữa cơm trưa , trên mâm có xôi , có thịt gà bóp rất ngon . Minh bảo tôi ra phòng khách uống nước , Minh sẽ ra sau .

Hơn 15 phút thì Minh ra. Tôi hỏi :

-“ Trong nhà thì có Minh , vợ Minh và 3 cháu, còn người trung niên nói tiếng Bắc là ai vậy ? “

-“ Đó là thằng tài xế lái xe quá cảnh thường chở hàng lậu cho bà. Từ ngày tôi về đây, nó ngủ với vợ tôi trong buồng, còn tôi ngủ xa lông vì thế hồi nảy gặp bữa ăn mà em không mời anh được . Không bì lại , trên trại mình có gì cũng chia xẻ cho nhau ! “

Hơn tháng sau, tôi gặp Minh tại quán cà phê đường Hùng Vương và hỏi thăm tình hình gia đình của Minh bây giờ ra sao. Minh trả lời với vẻ mặt rầu rầu : “ Chúng nó mua một nhà lầu trên đường Hoàng Diệu 20 cây, sắp dọn lên đó rồi . Trong nay mai nhà cũ sẽ trả lại cho em “

- “ Rứa con cái thì thế nào ? “

- “ Mới hồi hôm em hỏi 3 đứa con em . Bây giờ bây ở với ba hay với má ?

Đứa con gái lớn của em trả lời  : “ Chừ cha nuôi miệng cha cũng chưa xong, thêm các con , cha làm sao mà nuôi nổi  ! “...

Thầy Lê Quang Mai

...Băng đi một thời gian dài , 10  năm sau , tình cờ tôi gặp lại Minh ở khu phố Phước Lộc Thọ đông người Việt của thành phố Westminster. Một người phụ nữ hiền lành khép nép đi bên cạnh Minh . Tôi nhận thấy bà ta không phải là người vợ đã thay lòng đổi dạ ngày nào của bạn tôi .

Tôi cảm thấy mừng cho Minh.

Ghi lại tháng 7 năm  2007.

Lê Quang Mai

( trích từ ĐS kỷ niệm 55 THÀNH LẬP PCT )

 Ni Sư Thích Trí Hải - Thời Gian du học tại Princeton Hoa Kỳ 1964

Kể chuyện Vỹ Dạ xong lại kể đến chuyện thầy, chuyện bạn. Cô quay sang hỏi:

- Chị Oanh còn nhớ những buổi trưa ở lại trường học ôn bài thi không? Hồi đó người mô cũng “gạo” cả (gạo là chăm chị học lắm), lại tinh nghịch nữa. Trí Hải thì nghịch như con trai, không thua bạn bè chút mô hết .

Trong lúc vui câu chuyện, tôi quên là mình đang nói với một Ni Sư nên trả lời ngay:

- Ngày Cô là nữ sinh Đồng Khánh, với áo trắng tóc thề, dễ thương lắm, mắt sáng, da trắng mà má  lại ửng hồng, xinh xắn, dịu dàng, duyên dáng còn hơn thơ chị Hỷ Khương tả nữa đó. Chị Hỷ Khuông ngâm cho mọi người nghe đi.

  Chiếc nón nghiêng vành, bờ vai tóc xoã

  Dáng yêu kiều hiện rõ nét thơ ngây 

  Đẹp làm sao đôi má hây hây

  Thương biết mấy làn môi đỏ thắm

  Tiếng ngâm vừa dứt, chị Kim Ba khen:

- Mấy câu thơ là đúng y hệt Cô thời đi học, dễ thương rứa đó.

Chị Hỷ Khương lai phán thêm một câu:

- Dễ thương vậy mà nghịch ngợm quấy phá khỏi chê, phải không Cô?

Cô mỉm cười vui vé kể:

Một hôm trong lớp học Anh văn, thầy Tôn Thất Hanh (*) đang giảng bài, bỗng  tiếng ve kêu inh ỏi vang lên trong lớp,  các bạn nghe ve kêu cùng nhau cười ré. Thầy bảo trò nào đưa ve vào lớp thì đứng dậy. Các anh chị biết ai đứng dậy không? Trí Hải đó. Trí Hải ghi lại kỷ niệm vui nầy qua  bài thơ:

Thầy dạy con Anh văn 

Mấy năm trường Đồng Khánh

Phong cách thầy nho nhã

Kiến thức thầy uyên thâm

Thầy phê con học giỏi

Nhưng nghịch như con trai

Vào lớp ưa quậy phá

Làm chia trí mọi người 

Một lần kia vào lớp 

Mang theo chú ve sầu

Con giấu kỹ trong cặp

Tới giờ nó kêu râm

Cả lớp nổi cười ầm

Thầy phạt con đứng lên 

Nói được ve tiếng Anh

Thầy mới cho ngồi xuống

Con gãi đầu lúng túng

Thầy bảo con lên bảng

Viết chữ Cicada

Rồi cho con về chỗ

Cô giỏi sinh ngữ từ thời đi học. Những buổi trưa cùng nhau ở lại lớp ôn bài, ai cũng ngạc nhiên thấy Cô học tự điển. Nghĩa những chữ thật khó Cô đều biết. Bạn bè cho Cô biệt danh là “Cuốn tự điển sống”.

Trích bài viết “ Tưởng nhớ Ni Sư Trí Hải” của Phạm Thị Hoàng Oanh, đăng trong Lá thư Phượng Vỹ 2006, USA, trang 124

—————————

Ghi chú: Thầy Tôn Thất Hanh (lớn) dạy Anh văn ở trường Đồng Khánh, thầy Tôn Thất Hanh (nhỏ) dạy Hoá học ở Đại học Sư phạm Huế

Bài do TDT chuyển đến