Trung Học Phan Châu Trinh

: Hoàng Bích Sơn; Trung Học Phan Châu Trinh; 13 July 2021; Hits: 1033

Những Năm Tháng Với Ban Văn Nghệ Hiệu Đoàn

Tôi về trường Phan Châu Trinh vào niên khóa 1956-1957. Trường lúc đó mới có 7 phòng và 8 lớp Trung học. Là người phụ trách môn Âm nhạc, tôi được bầu hướng dẫn Văn nghệ Hiệu Đoàn.

Bộ sách giáo khoa và bài Hiệu đoàn ca

Vì chưa có sách giáo khoa nên tôi phải tự soạn theo chương trình phổ thông một bộ sách âm nhạc gồm các lớp 6, 7 , 8 , 9 và lớp thực hành hoà âm và sáng tác nhằm hướng dẫn và phát huy năng khiếu học sinh.

Bản Phan Châu Trinh Hành Khúc được soạn trong dịp này. Bài hát được học sinh đồng ca lần đầu tiên trong lễ khai giảng niên khóa 1956-1957 và được chọn làm Hiệu đoàn ca từ đó

Việc tổ chức , rèn luyện và sử dụng năng khiếu học sinh

Cũng cần nói thêm, việc phát huy năng khiếu văn nghệ ở học sinh là cốt đẩy mạnh phong trào hoạt động và học tập trong nhà trường chứ không để gây tác hại làm xao lãng hoặc chi phối nhiều đến việc học của các em, nên các ban văn nghệ lớp, trường phải bố trí sinh hoạt vào thời gian thuận tiện , thích hợp nhất.

Mỗi đầu niên khóa đều có tổ chức những cuộc thi tuyển giọng ca mới trong số học sinh vừa trúng tuyển kỳ thi vào đệ thất ( lớp 6 ) ở trường. Và giờ Nhạc cũng đóng góp một phần trong việc rèn luyện kỹ năng ca nhạc cho học sinh có năng khiếu. Để hàng năm , sau kỳ thi đệ nhất lục cá nguyệt ( học kỳ 1 ), ban văn nghệ tuyển chọn một số tiết mục xuất sắc của các lớp , kết hợp tập dợt thêm một vài tiết mục chính như kịch, múa, hợp xướng ( chừng 100 học sinh với nhiều giọng ca nam, nữ ) để tổ chức đêm văn nghệ cuối năm, mục đích mời phụ huynh học sinh và gây quỹ để sắm quà Tết tặng học sinh nghèo , qua ban xã hội.

Tinh thần đội ngũ và thành quả

Từ năm 1958 trở đi, trường thêm đệ nhị cấp ( cấp 3 ), thêm phòng học, đón thêm nhiều thầy cô giáo mới, trẻ, vừa tốt nghiệp, đầy tài năng và nhiệt tình trong việc hướng dẫn học sinh. Nhờ sự tận tình hướng dẫn của các thầy như Trần Đình Hoàn, Trần Đại Tăng, Trần Đình Quân, Tôn Thất Lan, cô Kim Thành , thầy Trần Thông, Đông Trình ( Nguyễn Đình Trọng )...trường đã có những đêm văn nghệ thành công, những đêm thơ nhạc, những cuộc triển lãm, cùng với những đặc san, tuyển tập thơ ca, văn nhạc họa của thầy trò.

Sau đó có những người nổi tiếng như thơ thầy Trần Đại Tăng , Đông Trình, nhạc của Trần Đình Quân, Tôn Thất Lan , Trần Nhật Ngân, họa của Hạ Quốc Huy, thơ văn của Nguyễn Bá Trạc, Hà Nguyên Thạch, Huỳnh Bá Thành, Phan Duy Nhân ( Phan Chánh Dinh ), Phan Nhật Nam...

Dư âm của đêm văn nghệ còn vang mãi với vở kịch “ Người chép sử “ ( Kinh Kha), Thằng Cuội, Kiều Loan. Múa thì có “ Đêm Trung Hoa”, “ Vũ khúc lúc không giờ “. Nhạc cảnh “ Đám cưới đầu xuân “ với cô dâu đẹp thùy mị bên cạnh chú rể ( nữ hóa trang ) vui tính chọc cười cả hội trường.

Giọng ngâm thơ Thanh Thảo được tiếng sáo của Nguyễn Đình Nghĩa nâng hơi, cùng với những tiếng hát truyền cảm của Lý Tuyết Ánh, Thúy Hồng , Kim Phước được tiếp nối bởi những giọng ca của Liên Mai , Phụng Hồng, Hồng Nhụy, Thanh Vân, Vân Anh, Hồng Toàn, Lệ Hồng, Hoàng Linh, Tâm Nguyên...khiến cho sân khấu trường PCT qua nhiều năm dậy lên tiếng hát không dứt và còn ngân vang trong lòng người nghe và nhắc nhở nhiều năm sau đó.

Thầy Phạm Hữu Khánh ra đi để lại một số môn sinh hội hoạ, sau khi thành tài có người trở lại trường tiếp bước thầy hướng dẫn lớp đàn em như Hồng Diệp, Kim Trinh, hoặc trở thành họa sĩ nổi tiếng như Hạ Quốc Huy. Hoạ sĩ-điêu khắc Đỗ Toàn còn lưu lại giữa sân trường pho tượng cụ Phan Châu Trinh, những tượng, phù hiệu và tranh ở trước và trong thính đường nhà trường.

Mở rộng phạm vi và bổ sung phương tiện

Ban nhạc với nhóm Đỗ Toàn, lúc đầu chỉ nhằm phụ họa cho các giọng ca trên, sau được bổ sung dần, tăng cường thành một ban nhạc với nhiều nhạc cụ không chỉ đủ khả năng giúp cho các màn ca múa của Ban Văn Nghệ nhà trường mà còn tạo những hạt nhân gây mầm cho nhiều ban nhạc cơ sở trong thành phố. Nhóm kịch Trần Thông cũng có học sinh sang giúp đỡ cho học sinh trường Nữ Trung Học Hồng Đức hoặc Bán Công trong những lần hội diễn. Như vậy sinh hoạt văn nghệ của học sinh PCT không chỉ đóng khung trong trường, mà còn hoà đồng với các trường bạn cũng như nhiều đơn vị, tổ chức ở ngoài trường.

Tiếng hát của học sinh PCT cũng được truyền đi xa qua đài phát thanh Huế cùng các bạn trong Ban Tiếng Thùy Dương, qua đài Sài Gòn khi đi dự trại tại đây.

Kỷ niệm buổi phát hình đầu tiên của Đài Truyền hình Đà Nẵng tại Tiên Sa cũng còn ghi hình ảnh ban văn nghệ HS PCT, như một thử thách táo bạo, lần đầu tiên các em đứng trước camera. Nhưng mà vẫn thành công vì các em là học sinh PCT.

Nhờ sự mạnh dạn hoạt động, hăng hái phát triển liên tục mà ban văn nghệ không chỉ tiến bộ về mặt nghệ thuật mà còn có thêm kinh nghiệm về mặt kỹ thuật, tổ chức và cải thiện , bổ sung và phong phú hóa dần phương tiện cũng như điều kiện quá thiếu thốn lúc ban đầu. Nội vấn đề sân khấu thôi cũng có lịch sử oanh liệt của nó. Từ sân khấu lộ thiên với bàn ghế học sinh ghép lại, đến dùng 3 phòng học liền có vách ngăn và chia làm nhiều tầng. Và sau cùng mới có hội trường riêng biệt ở trên phòng thí nghiệm như hiện nay với tiện nghi tương đối của sân khấu học đường.

Thời gian sau, khi cần, học sinh đến mở cửa Thính đường, bật đèn , kéo màn thì có thể khai diễn được rồi. Nên có thể ít ai nhớ hoặc hình dung những khó nhọc công phu vất vả của ban trực nhật và các bác cai trường trước cũng như sau đêm văn nghệ cuối năm : Việc chuẩn bị, dọn dẹp thật rềnh ràng phức tạp, nhất là khi xong việc cũng vừa thời gian tất niên.

Tuy vậy, dù trong hoàn cảnh nào, người làm văn nghệ cũng khó quên cái thời khắc khi màn khép lại cùng với những tràng pháo tay thật dòn dã vang dội hội trường dần lắng xuống...thầy trò cùng thở phào , cùng ngồi quanh xuống bên quán bún, nồi chè mà nhắc lại những hồi hộp, bồn chồn, ray rức buồn vui, lo lắng vừa qua cùng với ánh nhìn cảm thông vì thầm nghe đâu đó lời ca vui : “buồn ơi, bỏ đi tám ! “

Những lần chia tay , để một ngày ...gặp lại

Rồi cứ mỗi khi Hè đến, những tâm hồn trong Ban văn nghệ lại trải qua những xao xuyến ,thổn thức trước những cuộc chia tay. Có bạn chia tay để còn gặp lại trong đầu năm học mới của lớp trên. Có người rời trường vì hết cấp học, nhưng cũng có kẻ phải ra đời bằng một cuộc sống mới. Cuộc chia tay nào , dù đúng theo ý nguyện cũng không khỏi gợi một nỗi buồn man mác trong lòng thầy cô và học trò.

Tuy nhiên cũng có lần chia tay đậc biệt :

Đó là lần tách học sinh sang trường Nữ Trung học Hồng Đức mới thành lập năm 1968, số nữ sinh đệ nhất cấp ( cấp 2 ) rồi đệ nhị cấp ( cấp 3) sẽ lần lượt chuyển sang trường mới. Trường PCT mất đi nhiều tài năng văn nghệ.

Lần thứ hai vào năm 1975, thầy trò trường PCT rời trường khá đông, tản mác đi khắp nơi mà nhiều năm sau mới có dịp gặp lại,. Vì vậy, mỗi lần gặp lại là không ngăn được xúc động, buồn vui lẫn lộn đến rơi nước mắt. Tôi rời trường cũng vào dịp này và vì mãi lận đận theo cuộc sống nên ít có dịp trở lại trường. Có một lần đi ngang qua trường vào dịp học sinh cắm trại khiến tôi nhớ đến ngày trại truyền thống nhân kỷ niệm ngày giỗ cụ Phan Châu Trinh...

Trường Phan Châu Trinh, đồng nghjiệp và học trò của trường

Trường PCT được xây dựng trên quê hương của cụ Phan Tây Hồ, Tỉnh Quảng Nam- Đà Nẵng. Học sinh PCT có phải là những người thường vào ra dưới cổng trường có biển mang tên người, có phải là những người có gắn bảng tên trường PCT phía gần con tim và đã từng hát Hiệu đoàn ca vào buổi sáng thứ hai để tỏ lòng ngưỡng mộ và nhớ ơn Người chiến sĩ cách mạng , dốc lòng duy tân đất nước để chống ngoại xâm...Đâu phải chỉ có thế.

Con tim của học sinh PCT không chỉ vang lên nhịp đập dưới bảng tên trường, mà còn phải luôn luôn lắng nghe tiếng nói phát ra từ cái tên ấy để phát huy tinh thần , tư tưởng của Người mà trường đang mang tên , để noi chí Người một lòng vì nước...

Đổi mới để cứu nước và giữ nước. Muốn thế phải khởi từ việc học để mở mang trí thức. Từ trước tới nay học sinh PCT đã kế thừa tinh thần học tập của danh nhân Đất Quảng. Kết quả của các kỳ thi tuyển vào các trường Đại học, các cuộc thi toàn tỉnh, toàn quốc cũng như quốc tế đã nêu lên nhiều tên tuổi học sinh PCT. Điều này đã làm rạng danh cho ngôi trường, cho quê hương và đất nước...

Đang suy nghĩ miên man, chợt tôi nhận ra trong sân trường học sinh đang cắm trại kỷ niệm sinh nhật Đoàn 26- 3. Ngày giỗ cụ Phan đã qua hai hôm rồi...

Gần đây, tôi có dịp gặp lại đồng nghiệp và học sinh cũ của trường trong những buổi họp mặt thân mật đón Xuân hay kỷ niệm húy nhật cụ Phan, đồng thời góp lời cầu nguyện cho những người đã khuất. Trong những lần hội ngộ như thế đã làm cho tôi vô cùng xúc động, dù xa cách những 20, 30 năm mà tình bằng hữu, thầy trò vẫn còn nguyên vẹn. Bản Phan Châu Trinh Hành khúc lại được đồng ca để mở đầu chương trình với những giọng ca cũ, những bản nhạc đã được tán thưởng 30, 40 năm trước. Bây giờ, tuy giọng ca không còn trong trẻo như xưa, nhưng xem ra truyền cảm hơn. Vì những bài hát đó, như Ly ruợu mừng, Cành hoa trắng, Đường xưa lối cũ, Diễm xưa, Tà áo cưới...đã nhắc lại cho người hát cũng như người nghe những kỷ niệm êm đẹp của một thời cùng sinh hoạt dưới mái trường PCT – ĐN.

Năm nay, trường được 45 tuổi, thời gian gắn bó với ngôi trường cũ sống lại trong tôi sinh động hơn bao giờ hết. Tôi lại viết một bài nhạc thứ hai về trường PCT – ĐN. Bài thứ nhất đã được chọn làm Hiệu đoàn ca khi tôi mới đến trường. Nay tôi mượn lời thơ của thầy giáo thi sĩ Trần Đại Tăng sáng tác khi thấy nữ sinh trở laị đồng phục aó dài trắng, khiến thầy xúc động về “ Một Thời Phan Châu Trinh “. Bản nhạc phổ thơ với đoạn kết như sau :

HieuDoanPCTR

Đà Nẵng, 1 – 97

Hoàng Bích Sơn

(Dạy Âm nhạc tại trường Phan Châu Trinh 1956 -1975)

: Uyên Minh Trần Trừu; Trung Học Phan Châu Trinh; 11 July 2021; Hits: 1015

Những Kỷ Niêm Vui Buồn Trong Những Năm Dạy Học

Những Kỷ Niêm Vui Buồn Trong Những Năm Dạy Học, Trường Phan Châu Trinh Đà Nẵng

( Tưởng nhớ những đồng nghiệp tại trường Phan Châu Trinh, Đà Nẵng , đã yên giấc ngàn thu )

TraiheMyThi

Tình đồng nghiệp cũng thiêng liêng cao quí như tình bạn , tình đồng đội, đồng hương , đồng sự . Đây là những người chọn chung một nghề , cùng phục vụ một lý tưởng . Trừ một vài trường hợp đổi ngành , hay vì hoàn cảnh đất nước sau biến cố 1975 , một số giáo chức bị mất dạy học , đa số những đồng nghiệp giáo chức khi đã chọn nghề , sẽ đem hết lương tâm phục vụ từ ngày vào nghề đến ngày hưu trí . Dù không được dạy chung một trường hay làm việc chung một nhiệm sở , những đồng nghiệp giáo chức hàng năm thường gặp nhau trong các kỳ chấm thi hay những khoá tu nghiệp .

Tôi được hân hạnh làm nghề giáo từ năm 1958 , dạy ở trường Tư thục Bình Minh Huế, đến năm 1968 làm việc ở Nha Du học, Bộ Giáo Dục, tổng cọng 10 năm, rồi được từ dịch khỏi nghề giáo, chuyển qua làm nghề khác . Trong ba năm từ 1960 đến 1963 dạy học tại trường Phan Châu Trinh Đà Nẵng , tôi đã gắn bó mật thiết với một số đồng nghiệp ở đây . Cho đến nay đã 39 năm xa cách , kể từ 1963 có nhiều đồng nghiệp cũ ở trường Phan Châu Trinh tôi chưa hề gặp lại . Tôi cũng không nắm vững hiện giờ những đồng nghiệp cũ của tôi ở Phan Châu Trinh ai mất , ai còn ,ai đang ở trong nước , ai đang sống ở hải ngoại . Mặc dù vậy , tôi vẫn luôn luôn nhớ những đồng nghiệp cũ . Hình bóng các đồng nghiệp không bao giờ phai mờ trong tâm trí tôi .

Nhân muà Vu Lan năm nay, tôi muốn viết vài giòng để tưởng nhớ những đồng nghiệp cũ của tôi ở trường Phan Châu Trinh Đà Nẵng đã an giấc ngàn thu mà tôi biết hay được nghe kể lại ,hoặc đọc trong bản tin của đặc san Aí Hữu Phan Châu Trinh. Lẽ dĩ nhiên bài viết này còn thiếu sót , hay có nhiều chỗ không được đúng ,mong các bạn đồng nghiệp của tôi hiện ở khắp năm châu hay ở trong nước , cũng như những cựu học sinh trường Phan Châu Trinh biết rõ hơn , xin bổ túc để bài viết này được hoàn hảo thêm .

Tôi xin bắt đầu theo thứ tự A,B,C của tên các đồng nghiệp .

Anh Ngô Văn Chương

Anh Ngô Văn Chương học Cao đẳng Sư phạm vừa đỗ Cử nhân Văn Khoa Đại học Sài Gòn . Sau khi ra trường anh được đổi về dạy trường Nữ Trung học Đồng Khánh, Huế . Vì có năng khiếu về văn chương , anh dạy Quốc văn ở trường Đồng Khánh được đa số nữ sinh quí mến.

Giữa năm 1962 , anh được sự vụ lệnh Bộ Giáo Dục đề cử làm Hiệu trưởng trường Phan Châu Trinh, Đà Nẵng thay cho Thầy Hiệu trưởng Nguyễn Đăng Ngọc , được cử vào làm Hiệu trưởng trường Nguyễn Huệ ,Tuy Hòa.

Vì thời gian đó anh Chương có người anh vợ là Dân biểu Hà Như Chi thân cận với gia đình họ Ngô ,nên ai cũng cho rằng anh được chế độ ưu đãi . Cũng có thể một phần do lỗi của anh không khéo léo cư xử, đôi khi để lộ ra mình là người có quyền thế . Vì vậy giáo sư và học sinh trong trường một số không thích anh . Riêng tôi , lúc nào anh Chương cũng đối xử rất tử tế . Thỉnh thoảng có giờ rãnh , tôi thường rủ anh xuống Chợ Hàn ăn phở . Món phở anh thích nhất là món tái sách .

Tháng 8-1963 , trong lúc anh đi làm Chánh Chủ Khảo Hội Đồng thi tú Tài I ở Huế , thì tôi nhận được Sự vụ lệnh thuyên chuyển về Viện Đại học Huế theo nhu cầu công vụ. Nhận Sự vụ lệnh do anh Tổng Giám thị Trần Hữu Duận , xử lý thường vụ Hiệu trưởng tống đạt, tôi rời trường Phan Châu Trinh ra Viện Đại học Huế , không một lời từ biệt anh Chương .

Chỉ mấy tháng sau , xảy ra biến cố 1-11-1963 chính phủ Ngô Đình Diệm bị lật đổ . Tôi không còn ở trường Phan Châu Trinh để chứng kiến phút đau khổ nhất đời của anh . Chỉ nghe một vài đồng nghiệp kể lại , anh bị một số Giáo sư và học sinh đưa ra giữa cột cờ để buộc tội . Sau đó anh được đưa vào trình diện Bộ Giáo Dục , nhận Sự vụ lệnh thuyên chuuển về dạy tại một trường Trung học nhỏ miền Tây . Một thời gian anh được gọi nhập ngũ , rồi giải ngũ và biệt phái về dạy trường Nữ Trung Học Đồng Khánh , Huế, nơi anh dạy trước đây.

Sau biến cố tháng 4-1975 , anh bị nghỉ dạy , nhưng sau lại được nhận vào làm việc tại Trung Tâm Dịch Thuật thành phố Hồ Chí Minh (Sài Gòn cũ ) . Có lần anh tâm sự với tôi rằng trong thời gian ở Trung Tâm Dịch thuật , vào những giờ nghỉ làm việc ở sở , anh thường ngồi ở Lăng Cha Cả để coi bói hay nhận chấm tử vi cho khách hàng kiếm tiền nuôi sống gia đình . Đây là một nghề bất đắc dĩ ,lại bị chính quyền Cọng sản nghiêm cấm là mê tín dị đoan , nên anh phải hành nghề chùng lén .

Thời gian sau đó , tôi vì lăn lộn đi vượt biên ,nên ít khi có mặt ở Sài Gòn . Khi về Sài Gòn thăm gia đình ,nghe một vài người bạn kể lại , trong một cơn đau nhồi máu cơ tim , anh đã vĩnh viễn lìa trần .

Chị Ngô Thị Như Hà

Chị Hà đỗ Tú tài II ban Văn Chương , được vào dạy trường Phan Châu Trinh , bắt đầu năm 1957 . Giữa chị và tôi , không những là đồng nghiệp ở trường Phan Châu Trinh ,mà còn là những đồng sự cọng tác kinh doanh , trong những năm chúng tôi sống ở Sài Gòn . Tôi đã viết một bài dài về chị Như Hà đăng trong Website Phan Châu Trinh

Hôm nay tôi ghi thêm vài nét đặc biệt về chị . Đó là sắc đẹp duyên dáng của chị , nổi bật chiếc răng khểnh trong những lúc chị cười nói . Cách ăn mặc của chị rất tao nhã ,kể cả chiếc áo dưỡng thai của chị mặc cũng hài hoà đẹp đẽ . Tiếng nói của chị ngọt ngào truyền cảm , tạo được sự thương mến của đa số đồng ngbiệp và học sinh các lớp chị dạy .

Vì hồng nhan , nên đời chị gặp nhiều gian trân trong vấn đề tình ái . Mối tình Hà Lãng Hổ đã làm chấn động dư luận một thời . Cũng vì hồng nhan nên chị bạc mệnh. Chị đã qua đời ở Houston, Texas ,lúc tuổi chưa qúa năm mươi để lại thương tiếc cho bao nhiêu người.

Thầy Phạm Hữu Khánh

Thầy Phạm Hữu Khánh dạy môn Vẽ cho hầu hết các lớp trung học đệ nhất cấp trường Phan Châu Trinh . Mặc dù mỗi tuần chỉ có một giờ Vẽ , nhưng tất cả học sinh Phan Châu Trinh đều học với Thầy , nên biết Thầy . Có lẽ nghề dạy học chỉ là nghề tay trái của Thầy . Thầy đã có một cơ ngơi làm ăn lớn trên đường Hùng Vương , gần con hẽm đi vào chùa Hải Châu.

Thầy có hai cô con gái ngoan, học giỏi , là Phạm thị An và Phạm thị Ninh học lớp tôi dạy . Sau này cô An lấy Trần Vạn Hồng , cũng là cựu học sinh Phan Châu Trinh .

Tôi không biết Thầy mất năm nào . Trước 1975 , cô Khánh một hôm đến nhà tôi ở Sài Gòn thăm và nhờ tôi giúp đỡ chỉ vẻ chủ tục nạp đơn xin du học tự túc cho đứa con trai , em của hai cô An và Ninh . Lúc đó nghe cô nói tôi mới biết Thầy Khánh đã mất . Mặc dù tôi không còn làm việc ở Nha Du Học , tôi vẫn sốt sắng chỉ giúp cô mọi thủ tục về du học . Sau đó tôi có đến thăm gia đình cô ở đường Phan Thanh Giản , trước mặt Bệnh viện Bình Dân .

Sau 1975 , thỉnh thoảng tôi có gặp Trần Vạn Hồng , chồng cô An , viết cho tờ báo Sài Gòn Giải Phóng , phụ trách Mục thơ trào phúng , lấy biệt hiệu Cung Văn . Còn Phạm thị An làm việc cho tờ tuần báo Tuổi Trẻ ,nhưng tôi không có dịp đến thăm . Hình như Phạm thị Ninh ở Mỹ . [ Theo lời anh Phạm Hữu Phụng, con của giáo sư Phạm Hữu Khánh, thì giáo sư Khánh tốt nghiệp Cao Đẳng Mỹ Thuật tại Hà Nội , và từ trần ngày 23-10 năm Ất Tỵ, tức 15-11-1965 tại Sài Gòn ] .

Anh Trần Công Kiểm

Anh Trần Công kiểm học Cao đẳng Sư Phạm Sài Gòn được về dạy trường Võ Tánh, Nha Trang, sau đổi lên trường Trung học Ban Mê Thuộc . Năm 1961 anh được đổi về dạy ở Phan Châu Trinh , cùng một lần với anh Trần Đình Đàm .

Tôi với anh Kiểm , mặc dù không học chung với nhau , nhưng có sự quen biết về gia đình . Anh Kiểm là cháu ruột bác Trần Điền , cựu tham sự Công chánh . Tôi là người bà con cùng quê với Cô Phan thị Ngân , Hiệu trưởng trường Nữ Tiểu học Đà Nẵng , vợ của bác Trần Điền .

Khi anh Kiểm về dạy trường Phan Châu Trinh , gia đình anh ở tại nhà vợ chồng bác Trần Điền , đường Cô Giang . Thỉnh thoảng tôi ghé thăm Cô Trần Điền nên gặp anh.

Lúc tôi còn làm việc ở Nha Du Học Bộ Giáo Dục , một hôm anh Kiểm và anh Trần Đại Tăng đến Nha Du Học nhờ tôi qua phòng Lương Bổng của Bộ xin cho hai anh giấy đình chỉ lương , để hai anh nộp vào trường Thủ Đức , kịp điều chỉnh lương sai biệt cho hai anh . Tôi qua gặp Chủ sự phòng Lương Bổng xin làm liền cho hai anh.

Từ đó đến sau biến cố 1975, tôi không bao giờ gặp lại anh Kiểm. Chỉ nghe hung tin là sau 1975 anh không được đi dạy học , phải đi phụ công việc xây cất , rủi ro bị gạch đổ làm gảy lưng và đôi chân của anh , làm anh trở thành tàn phế . Rồi vì bệnh tật mỗi ngày một nặng thêm , thuốc men không đầy đủ , anh đã ra đi vĩnh viễn khi tuổi đời chưa được sáu mươi.

Cô Trần Ngọc Liễng

Cô Trần Ngọc Liễng không những là đồng nghiệp mà là bậc thầy của tôi . Cô dạy học đã lâu . Nhiều phụ huynh của học sinh cũng là học trò cũ của cô. Cô nguyên là Giáo viên Tiểu học , được biệt phái lên dạy Pháp văn ở Trung học .

Khi tôi vào dạy ở trường Phan Châu Trinh thì Cô đã dạy đó lâu rồi. Lúc nào Cô cũng hiền từ , luôn luôn cười khi nói chuyện với chúng tôi . Chồng của Cô lúc đó là Giám đốc Kinh Tế Trung Nguyên Trung Phần . Gia đình giàu sang , có địa vị . Nghe tin Cô mất ở Pháp vì tuổi già và bệnh.

Anh Ngô Hữu Ngọc

Anh Ngô Hữu Ngọc, tôi , Hoàng Thế Diệm và Ngô Hao ( sau thêm dấu huyền thành Hào ) cùng chung học với nhau lớp Đệ thất B6 trường Trung học Khải Định niên khóa 1949 -1950 , dưới thời thầy Nguyễn Hữu Thứ làm Hiệu trưởng .

Anh Ngọc lúc nhỏ đẹp trai , dễ thương , hay cười duyên và đánh bóng bàn rất giỏi . Hết niên khóa đó , vì hoàn cảnh chiến tranh , tôi bỏ học về quê . Đến năm 1953 , tôi mới trở lên Huế học lại lớp Đệ lục. Lúc đó anh Ngọc, Diệm và Hao đã học Đệ tam. Nhờ thi băng, tôi chỉ còn thua mấy anh đó hai lớp . Rồi không biết các anh đó thi hỏng hay học xong Tú tài 2 , không học tiếp mà xin đi dạy học , nên khi lên Đại học, tôi lại học chung Đại học Sư Phạm Toán với Ngô Hao . Khi vào dạy trường Phan Châu Trinh tôi lại gặp Hoàng Thế Diệm từ trường Cường Để Qui Nhơn , mới đổi ra trường Phan Châu Trinh năm trước . Riêng anh Ngọc, học xong Cao Đẳng Sư Phạm Sài Gòn , được đổi về dạy trường Phan Châu Trinh cùng một năm với tôi .

Gặp lại nhau sau thời gian dài xa cách, thỉnh thoảng anh Ngọc , Hoàng Thế Diệm và tôi thường nhắc những kỷ niệm năm học chung Đệ thất với nhau . Sau khi tôi rời khỏi trường Phan Châu Trinh , Ngô Hao mới ra trường Đại học Sư Phạm đổi vào dạy trường Phan Châu Trinh .

Anh Ngọc , khi dạy ở trường Phan Châu Trinh , tánh tình hơi nghiêm nghị , lúc nào cũng có vẻ buồn buồn , không nhanh nhẹn như lúc còn đi học . Chị Nguyễn Thị Lý , vợ anh , cũng là Giáo sư Phan Châu Trinh thời đó . Nghe tin , sau biến cố 1975 , anh bị thôi dạy và đi học tập cải tạo vì anh là sĩ quan biệt phái . Lúc được ra trại cải tạo , về nhà gặp chuyện buồn phiền trong gia đình , anh đã tự vận .

Anh Đặng Xuân Nhi

Anh Đặng Xuân Nhi học Đại Học Sư Phạm Sài Gòn . Lúc ra trường anh dạy học ở miền Nam , sau đó anh xin chuyển về Phan Châu Trinh từ năm 1961 . Anh gốc người Quảng Nam nên việc đổi về dạy ở Đà Nẵng rất thích hợp với anh . Khi về dạy Đà Nẵng , vợ chồng anh đã có một dãy nhà cho thuê ở đường Hoàng Diệu . Gia đình tôi , Lê Quang Mai và Trần Xuân Mai đều là giáo sư Phan Châu Trinh , đã thuê nhà của anh . Anh không mơ địa vị cao sang , chỉ thích dạy học ngày hai buổi . Nhiều lần được Bộ Giáo Dục đề cử anh làm Hiệu trưởng trường Trung học Trần Cao Vân Tam Kỳ , anh đều chối từ . Sau vì tình thế bắt buộc , anh đành phải nhận làm Hiệu trưởng Trần Cao Vân Tam Kỳ chỉ một năm , rồi anh xin về Đà Nẵng dạy học , vừa làm kinh doanh . Nghe tin biến cố 1975 , anh bị tử nạn chiến tranh trên đường di tản .

Anh Trần Ngọc Quế

Anh Trần Ngọc Quế nguyên là giáo viên Tiểu học , nhờ có tài viết văn , nên được biệt phái dạy môn Việt Văn tại trường Phan Châu Trinh đã lâu. Mặc dù lớn tuổi , miệng đã móm ,anh vẫn sống độc thân . Nghe người ta đồn anh có số đào hoa . Nhiều cô con gái và nữ sinh đẹp tất mê anh , thường đến thăm anh tại nhà . Trước kia anh thuê nhà của vợ chồng bác Trần Điền ở đường Cô Giang , sau anh về thuê nhà ở đường Phan Châu Trinh cạnh nhà tôi thuê lúc đó .Đúng như lời đồn không sai ,những ngày nghỉ học , đứng ở cửa sổ nhà tôi nhìn qua , thấy có nhiều cô con gái đẹp hay nữ sinh đến thăm anh.

Biến cố 1975, anh di tản được từ Đà Nẵng vào Sài Gòn . Anh cùng vài đồng nghiệp cũ có đến thăm tôi ở Sài Gòn . Sau ngày 30 . 4. 75 , anh cùng vài đồng nghiệp cùng tôi ngồi uống cà phê ở Tân Định . Dịp này , tôi có khuyên anh nên ở lại Sài Gòn sinh sống hơn là trở về Đà Nẵng . Không biết sau đó anh có về Đà Nẵng rồi bị bắt đi học tập cải tạo , hay anh ở Sài Gòn đi trình diện học tập cải tạo , vì trước đây anh là đảng viên Quốc Dân Đảng ở Đà Nẵng . Có lẽ vì không có thân nhân bới xách thăm nuôi , anh không chịu nổi cực khổ trong thời gian đi cải tạo nên anh đã chết trong trại cải tạo .

Thầy Bùi Tấn

Thầy Bùi Tấn là bậc thầy của tôi . Năm 1949 học Đệ thất trường Khải Định , mặc dù tôi không được học môn Thầy dạy , nhưng đã thấy Thầy dạy Toán ở Khải Định mấy niên khóa rồi . Sau đó bỏ học một thời gian vì chiến tranh , năm 1953 lên Huế học lại Khải Định , tôi cũng không được học với Thầy . Tuy nhiên những nâm đó , mấy cuốn sách Toán Hình học và Đại Số của Thầy soạn chung với hai Thầy Đinh Qui và Lê Nguyên Diệm , tôi nghiền ngẫm ngày đêm , nên tên của Thầy đã in sâu vào tâm trí tôi.

Khi được vào dạy trường Phan Châu Trinh gặp được Thầy dạy môn Toán , tôi rất mừng vì sẽ được học hỏi những kinh nghiệm của Thầy trong môn dạy Toán .

Thầy là con người mô phạm , đạo mạo , nghiêm trang tôi luôn luôn kính phục . Thầy không ưa địa vị , chỉ thích dạy học . Nhiều lần Thầy được đề cử làm Hiệu trưởng trường Trần Quí Cáp Hội An , Thầy đều chối tờ . Ngay taị trường Phan Châu Trinh , năm 1962 được phép mở các lớp Đệ Nhất , Thâỳ Hiệu trưởng Nguyễn Đăng Ngọc mời Thầy làm Giám học . Nể lời Thầy Ngọc, Thầy nhận lời , nhưng chỉ một năm sau , khi anh Ngô Văn Chương vào làm Hiệu trưởng thay Thầy ngọc đổi vào làm Hiệu trưởng trường Nguyễn Huệ Tuy Hòa, thầy Bùi Tấn xin thôi làm Giám học, trở lại dạy học . Tôi được hân hạnh thay Thầy dạy Toán các lớp Đệ tứ trong niên khóa 1962 – 1963, khi Thầy làm Giám học .

Khi tôi còn dạy ở Phan Châu Trinh , Thầy có con trai là Bùi Anh Tuấn và em ruột là Bùi Văn Nam Sơn học lớp tôi dạy. Có Bùi Thị Dương Nguyên là con gái Thầy cũng học ở Phan Châu Trinh . Sau cả Bùi Anh Tuấn và Dương Nguyên đi du học . Riêng Bùi Văn Nam Sơn , đỗ Tú tài 2 rồi vào Sài Gòn học , đỗ Cử nhân Luật , xong nạp đơn xin du học tự túc .

Gia đình thầy Bùi Tấn sau 1975 di chuyển vào Sài Gòn , ở tại đường Phan Đình Phùng cũ . Tôi có ghé nhà thầy thăm một lần . Gặp tôi , thầy cô rất vui mừng tiếp tôi niềm nở . Tôi qua Canada năm 1992 , vài năm sau tôi được tin thầy đã qua đời ngày 25 . 1 . 1995 viì chứng bịnh ung thư .

Thầy Trần Tấn

Thầy Trần Tấn gia đình ở Điện Bàn , Quảng Nam , nhưng thầy ra dạy trường Phan Châu Trinh Đà Nẵng . Đôi mắt thầy bị cận thị nặng nên thầy phải đeo cặp kính cận . Năm tôi vào dạy ở trường Phan Châu Trinh thì thầy đã lớn tuổi . Thầy chuyên dạy Pháp văn . Mỗi khi có ngày lễ hay ngày nghỉ đi biển Cửa Đại , Hội An bằng xe Lambretta , lúc nào đến ngang Điện Bàn , tôi thường ghé thăm Thầy Cô.

Kể từ khi rời khỏi trường Phan Châu Trinh năm 1963, tôi không bao giờ gặp lại Thầy . Trong hai năm 1967 , 1968 làm việc ở Nha Du Học Sài Gòn, có người con gái của Thầy tên Trần Thị Nhi, là cựu học sinh Phan Châu Trinh , học đỗ Kỹ sư Nông Nghiệp , đang làm việc tại Bộ Canh Nông Sài Gòn , thỉnh thoảng có gọi điện thoại hỏi thăm tôi . Nhờ thế tôi biết được vài tin tức về Thầy . Cuối cùng nghe tin Thầy đã qua đời vì tuổi già và bệnh tại Vĩnh Điện , Điện Bàn .

Anh Bửu Thiếc

Anh Bửu Thiếc vào dạy trường Phan Châu Trinh trước tôi mấy năm . Anh tuổi lớn hơn tôi . Trước đó tôi không quen anh ,nhưng khi đến thăm anh tại nhà riêng ở Đà Nẵng , tôi mới biết chị Lục ,người ở gần nhà tôi ở Huế là vợ anh . Cũng nhờ tánh tình anh hiền hậu nên anh được thầy Lê Xuân Đích ,dạy Anh văn tại trường Nguyễn Tri Phương Huế làm mai lấy chị Lục là cháu ruột của thầy Đích . Khi dạy học ở Phan Châu Trinh , anh được đa số học sinh học với anh rất thương anh . Tuy nhiên đồng nghiệp trong trường lại hay chọc đùa anh, nhất là thường bầu chọn anh làm những việc trường cần .Thế mà anh luôn luôn vui vẻ nhận lời làm ,không bao giờ tỏ vẻ phàn nàn .

Sau ngày tôi rời Phan Châu Trinh, hình như một năm sau , anh cũng xin thuyên chuyển về dạy trường Nguyễn Tri Phương Huế . Nghe tin anh đã qua đời vì bịnh .

Anh Hoàng Ngọc Trác

Khi tôi rời trường Phan Châu Trinh , đổi ra Viện Đại Học Huế , rồi qua làm việc tại trường Đại học Luật khoa Huế , thì ngược lại anh Hoàng Ngọc Trác lại từ trường Đại học Luật Khoa Huế đổi vào dạy học ở trường Phan Châu Trinh Đà Nẵng . Thành thử giữa tôi và anh Trác không phải là đồng nghiệp ở trường Phan Châu trinh ,nhưng xem như là hai người hoán chuyển trường với nhau.

Anh Trác nguyên là sinh viên đỗ Cử nhân Luật ở Sài Gòn , rồi tiếp tục du học Hoa Kỳ , lấy được bằng Bachelor of Arts ( BA ) . Khi về nước anh được đổi về trường Đại học Luật khoa Huế . Thời gian đó Giáo sư Bùi Tường Huân làm Khoa trưởng trường Luật không phân công anh làm giảng nghiệm viên hay Phụ khảo mà bắt anh làm công việc văn phòng . Anh bất mãn , không chịu làm văn phòng ,nên xin chuyển làm Quản Đốc Đại học xá sinh viên . Khi làm việc ở đây ,anh tham gia công việc đoàn Thanh Niên Cộng Hoà . Biến cố 1 .11.1963 lật đổ chế độ Ngô Đình Diệm , giải tán Thanh Niên Cọng Hòa . Anh hết chỗ đứng đành phải xin đổi vào trường Phan Châu Trinh dạy học . Rôi sau đó hình như anh vào trường Sĩ quan Thủ Đức và dạy trường Sinh Ngữ Quân Đội .

Sau 1975 anh bị đi học tập cải tạo một thời gian rồi được thả . Lúc học tập về ở sài Gòn tôi có gặp anh một lần .Sau đó khoảng mấy tuần sau được tin anh đi vượt biên trót lọt . Qua Canada năm 1992 tôi được bạn bè cho biết anh và gia đình định cư ở California, Hoa Kỳ . Nhưng sau đó nghe tin anh bị mang chứng bịnh ALS , một chứng bịnh nan y , không nói được và người mòn mỏi lần cho đến khi chết . Anh đã vĩnh viễn qua đời cách đây mấy năm ở California, Hoa Kỳ .

Trên đây là những dòng tôi viết về những đồng nghiệp ở Phan Châu Trinh đã an giấc ngàn thu . Mặc dù các đồng nghiệp tôi không còn nhưng hình ảnh và tên của các đồng nghiệp đó vẫn sống mãi trong tôi, trong các đồng nghiệp còn sống , cũng như trong các cựu học sinh trường Phan Châu Trinh Đà Nẵng .

Nhân mùa Vu Lan , tôi kính cẩn nghiêng mình đốt nén hương tưởng nhớ đến các đồng nghiệp ở trường Phan Châu Trinh đã an giấc . Cầu nguyện các đồng nghiệp có một giấc ngủ an lành, vứt bỏ mọi nghiệp chướng lụy phiền ở cõi dương thế , để hương linh sớm được siêu thoát .

Vu Lan 2002

Uyên Minh Trần Trừu

thayngocthaytruu

Thày Ngọc, Thầy Trần Trừu

thayTranTruu

Thầy Trần Trừu

line1

12 short stem roses hand tied bouquet

giphy

: Trần Hoan Trinh; Trung Học Phan Châu Trinh; 05 July 2021; Hits: 1471

Người Thầy Lưu Dung

- Viết để kỷ niệm một chặng đời .

Nửa đêm , dân chúng phá cổng trường , ùa vào chiếm các phòng học để tá túc . Khác với năm 72 ,chỉ dân Quảng Trị , Huế tràn vế Đà Nẵng , năm nay , Huế , Quảng Trị , Hội An , Quảng Nam , Quảng Tín , Quảng Ngãi , Pleiku, Kontum …..đều đổ về đây cả . Các phòng học , kể cả hành lang , sân chơi , sân bóng rỗ phút chốc đã đầy ứ người , nằm ngồi la liệt. Trường cho học sinh nghỉ học , chỉ huy động một số học sinh khiên bàn khiên ghế xếp ở 1 góc của sân bóng rỗ . Nhanh như vậy mà vẫn có một số bàn ghế đã bị chặt phá làm củi đốt . Một số thầy cô mấy hôm nay chẳng thấy đến trường . Có đến thì cũng chỉ đứng chụm năm chụm ba bàn chuyện đi vào Sài Gòn hay ở lại ! Tình trạng tôi cũng nan giải . Ba mẹ tôi vừa từ Huế vào với tôi chiều hôm qua , vô lẻ đi bỏ ông bà ở lại với ai ? Loay hoay không biết làm gì ở trường , tôi lấy xe chạy về nhà .Bà vợ chạy ra đón từ ngoài cổng . Bà láng giềng có người em trai làm ở phi trường , cho biết đã xin được 1 một máy bay quân sự đưa cả nhà đi .Bà là bạn thân của vợ tôi nên rũ gia đình tôi đi cùng .Tôi bỗng có quyết định chớp nhoáng : thôi, cứ đưa vợ con lên máy bay đi vào Sài gòn trước đã , tôi sẽ trở về với ba mẹ , mọi chuyện khác tính sau !

TDTang01

Gia đình tôi và gia đình bà láng giềng chồng chất trên chiếc xe nhỏ .Đến cổng phi trường , người em bà láng giềng đã đứng đợi sẵn , dẫn tuốt ra sân bay quân sự. Máy bay nằm ở đó , nhưng đã đầy ứ cả người ,không thể nào leo lên được , chung quanh người còn bu đông như kiến . Muốn trở về cũng đành chịu , phi trường đã ban lệnh nội bất xuất , ngoại bất nhập . Loay hoay 2 đêm 2 ngày từ sân bay quân sự đến sân bay dân sự .Cứ hễ có chiếc máy bay nào đáp xuống , mọi người lại đùn đùn ùa ra . Lính tráng cũng chạy theo , súng chỉ lên trời bắn đùng đùng để dành đường . Máy bay phải chạy ra đậu ở một góc phi đạo xa hơn ! Đến sáng thứ ba tự nhiên thấy phi trường dòng người vơi hẳn ,tiếng động cơ máy bay quân sự gầm thét yên lặng hẳn . Cửa phi trường được mở toang , phi trường đã được bỏ ngõ ! Tôi dẫn gia đình bươn bã tìm đường về nhà !

Chiều tối hôm đó , tự nhiên bao tử tôi nỗi lên những cơn đau kịch liệt . Gan , ruột như cứ muốn rứt ra , đứt tung đi . Tôi ôm bụng quằn quại ,kêu la . Đến tìm ông bác sĩ thân ở gần nhà thì ông đi đâu mất , cửa nhà đóng im ỉm , khóa ngoài khóa trong mấy lớp . Lết ra bệnh viện Theresa đầu đường thì bệnh viện không sinh hoạt , y tá bác sĩ bỏ đi đâu hết rồi . Phòng bệnh chỉ còn vài ba bệnh nhân bệnh nặng nằm lây lất . May quá , anh Đ.C.T , một anh học sinh cũ lớn tuổi , ở trước mặt nhà cho biết có mấy vị bác sĩ , giảng viên trường Đại Học Y khoa Huế , hiện vào tạm trú tại nhà anh . Anh dẫn một vị qua thăm bệnh cho tôi . Vị thầy cho biết :không phải đau bao tử gì cả , tại lo nghĩ quá . Gắng ngủ một giấc , mai sẽ bình phục ngay . Tài thật .Tôi uống một viên valium , trùm mền nằm ngủ một giấc , sáng hôm sau tỉnh dậy người khỏe khoắn hẳn , cơn đau biến mất . Sau này nghĩ lại : tôi may mắn hơn người bạn thân của mình, anh T.V. , Giám Đốc Giáo Dục tại Ban Mê Thuộc . Tình trạng anh cũng giống tôi , nhưng đến khám tại Bệnh viện thì được bảo loét bao tử , phải mổ cắt bỏ ¾ !

Nằm dài thêm một ngày ở nhà ,chẳng dám đi đâu .Mãi đến sáng hôm sau nữa tôi mới lững thững đi bộ đến trường , định bụng xem thử thành phố thế nào , trường ốc thế nào và có thông báo gì không .

Đứng một mình trên hàng lang của dãy văn phòng, nhìn một vòng bao quát sân trường. Các phòng làm việc đóng cửa im ỉm . Mấy tờ niêm phong dán sơ sài vào mép cửa, bay lất phất trước gió . Chỉ một tờ giấy mong manh vô tri thôi mà sao thấy kiên cố và lạnh lùng chi lạ.Muốn vào phòng Giám Học của mình để lấy môt số vật dụng cá nhân còn để trong đó , mà không vào được .Tôi nhìn lên phía các lớp học . Cửa các phòng mở toang , dân chúng đến ở đã ra về hết , lớp học trống trơ ! Một không khí im lặng bao trùm sân trường cửa lớp . Phía cuối sân, một chiếc xe zíp của ai nằm trơ vơ, chỉ còn chỏng chơ khung sắt . Các bánh xe xẹp ve.Tấm bạt che trần và các ghế ngồi đã bị lấy đi mất.Một góc khung xe bị cháy nám . Sân trường ngổn ngang trăm thứ : giấy lộn, giày dép, áo quần, chăn màn, son, nồi móp méo, lá gói đồ ăn, củi khô, chân những bàn ghế không còn nguyên vẹn .Bên dưới hành lang dài của các lớp học, dọc theo các bồn hoa bị giày xéo, bị đạp gãy, có hai ngôi mộ mới được đắp lên , đất còn chưa khô , hai nén nhang được ai đốt lên , khói bay nghi ngút .Vài chiều trước , một số dân trú tạm tại trường đã dắt díu nhau qua bãi biển Sơn Chà tìm cách leo lên tàu Trường Thành đậu ở đó, đến khi bãi biển bị pháo kích , một số người thương vong ,họ mới dẫn nhau về trường lại .Tôi quay lưng định ra về thì vị tổng giám thị , từ cuối sân đi lên . Anh gọi tôi lại và bảo : Ong K. nói anh đưa hết chìa khóa phòng, tủ cho tôi để tôi trao lại cho ông, và bữa nay anh cũng như tôi không có nhiệm vụ chi ở trường nữa. Tôi lặng lẽ trao hết cho anh rồi ra về , lòng buồn buồn dười dượi . Anh ở ngay trong trường nên là người đầu tiên tiếp xúc với các vị ở trên núi xuống . Bước ra khỏi cổng trường, tôi bị cuốn hút ngay vào một dòng người đang cuồn cuộn, đang sôi sục . Cả một rừng cờ , rừng biểu ngữ bay rợp trời, những bài ca rừng rực , sắt máu , tiếng hoan hô, tiếng đã đảo inh tai nhức óc…Tôi để mình cuốn đi trong cơn sóng ồ ạt đó , bây giờ trở về nhà thì cũng chẳng biết làm gì . Đám đông cuồn cuộn kéo tôi đến ngã năm , đến Chùa Tỉnh Hội, đến Nhà Thờ Đà Nẵng, đến toà thị chính, bao quanh Thanh Bồ , rồi quay vòng lại trường . Cảm thấy đã mệt nhoài, tôi đứng tránh vào bên cánh cổng trường, chờ cho đoàn người ồn ào qua đi , mới lững thửng tìm đường về nhà . Trong lòng chợt nghĩ : mình đang có mặt giữa giòng lịch sử đây, mình đang hiện diện trong những thay đổi lớn lao nhất của một thành phố, của một đất nước. Và cả cuộc đời mình cũng thay đổi từ đây ! Không biết thay đổi sẽ đưa về đâu, nhưng đúng là nó đang thay đổi lớn từng giây từng phút và mình hiện diện trong đó !

Trong các ngày kế tiếp , tôi được lệnh ra Phường trình diện . Mới trình diện về lại được tin phải xuống trình diện Sở Giáo Dục , rồi trình diện trường mình dạy . Một buổi họp được tổ chức chung cho tất cả thầy cô trung học tòan tỉnh, tại Hội trường trường Phan ChâuTrinh . Bước chân vào phòng họp , việc đầu tiên của tôi là đưa mắt nhìn quanh , tìm bạn bè của mình , xem ai còn ai mất , ai đi ai ở ..Phòng họp rất đông các thầy cô lạ . Một số rất lớn các thầy cô trước dạy tại các trường Tư thục nay cũng về đây .Thầy cô cũ của trường chỉ còn khỏang một nửa , một nửa đi đâu chưa về kịp .Khuôn mặt ai cũng chưa hết vẻ bàng hòang . Chúng tôi được điểm danh , làm bản kê khai lý lịch rồi tham dự buổi học tập về chính trị . Chúng tôi biết qua được nhiều thay đổi trong giáo dục tại địa phương . Các trường tư đều được giao cho cách mạng quản lý . Một số trường được giải thể hoàn toàn , cơ sở vật chất được sử dụng cho các hoạt động khác .: trường Nữ HỒNG ĐỨC , trường PHAN THANH GIẢN , trường Bán công NGUYỄN CÔNG TRỨ , trường Nguyễn Hiền , …… Một số trường được đổi tên : trường SAO MAI đổi tên là NGUYỄN VĂN TRỖI , sau đổi nữa là TRẦN PHÚ . Trường BỒ ĐỀ đổi tên là trường NGUYỄN HUỆ , vừa là cấp 2 vừa là cấp 3 , sau là cấp 1 , cấp 2 ……Trường ĐÔNG GIANG đổi tên là HOÀNG HOA THÁM , trường ÁNH SÁNG đổi tên là NGUYỄN TRÃI , chỉ dạy cấp 2 , …..Trường PCT nghe nói cũng rục rịch bị đổi tên , nhưng thời gian sau vẫn thấy im lặng ! Tất cả , trừ các thầy cô dạy môn sử , triết , công dân , nhạc , vẽ , ….được yêu cầu phải đến trường tiếp tục dạy cho hết niên khóa , để hòan thành chương trình cho học sinh , nhất là các lớp cuối cấp , lớp 12. Mọi chuyện khác sau đợt Bồi Dưỡng Chính Trị tổ chức tại Qui Nhơn vào tháng 8.75 , sẽ hay .

Các lớp học ban đầu còn lơ thơ rời rạc , vì một số học sinh đi theo cha mẹ chưa về kịp , hoặc chưa muốn đến trường . Các học sinh 12 các trường Nữ Hồng Đức , Sao Mai , Bồ Đề , Phan thanh Giản , Bán Công , Nguyễn Hiền , Thánh Tâm , Anh Sáng , ….phần đông được cho vào PCT để học . Những giờ không lên lớp , chúng tôi phải tham dự các buổi thuyết trình về chính trị , những buổi chiếu phim , hoặc được phân công đi làm công tác vệ sinh trong thành phố . Tôi còn nhớ ấn tượng đậm lại trong trí mình : xóa mấy chữ hoan hô thay vào đó những từ đả đảo , xóa những từ đả đảo để thay vào đó bằng chữ hoan hô là câu biểu ngữ hoàn thành , đầy đủ ý nghĩa ! Cũng ngậm ngùi dâu bể thật !

Một kỳ thi Tốt Nghiệp được tổ chức cho các lớp 12 . Hội đồng thi đặt tại trường Nguyễn Hiền ( trường Blaise Pascal cũ ), trên đường Độc Lập ( nay là Trần Phú ). Vì giảng dạy tại lớp 12 , nên tôi được phân công coi thi chấm thi kỳ thi này ! Giám khảo Tóan tôi nhớ năm đó khỏang 15 vị , chấm bài cho thí sinh của cả thành phố Đà Nẵng –Quảng Nam –Quảng Tín .Sự kiện đó cũng làm tôi nao nức cả lòng : mình vẫn ở trong lòng sinh họat Giáo dục thành phố , chưa bị lãng quên . Tôi nhớ phải chấm bài bằng bút chì , cho điểm bằng bút chí ở một góc nhỏ của tờ giấy thi . Tôi được bảo sẽ có người kiểm sóat lại và cho bằng bút mực sau !

Chiều hòan thành công việc chấm , chúng tôi được lệnh về nhà nghỉ , chờ đợi . Ai được đi dạy lại , ai đi bồi dưỡng chính trị danh sách sẽ niêm yết sau . Tôi nhớ chiều đó có mưa bay bay , có gío lồng lộng ,sân trường Nguyễn Hiền nhiều lá rụng , ảm đạm , hiu hắt vô cùng . Trời bỗng se lạnh , tôi kéo cao cổ áo , đi ra cổng trường định mua lẻ một điếu thuốc Capstan , hay Ruby Queen , nhưng không có , chỉ có thuốc Điện Biên của miền Bắc mới du nhập vào . Châm lửa , hít một hơi thuốc vào đầy phổi . Mùi thơm của thuốc quyền quyện lấy tâm hồn , sao bỗng say sưa , đậm đà ,ngây ngất đến thế ! Nhưng cũng bỗng dưng muốn khóc chi lạ .Tâm trạng này đến với tôi vì tôi nghỉ chẳng còn bao giờ mình được đi dạy lại đâu , đi chấm thi như thế này nữa đâu !

TDT ButKy Thư pháp HOA NGUYÊN SINH

Tôi có tên trong danh sách đi bồi dưỡng chính trị tại Qui Nhơn . Ai được sở Giáo Dục sắp xếp đi học lớp này thì năm học tới sẽ được bố trí đi dạy lại. Mọi người bảo nhau như thế . Ai cũng bảo là trường hợp tôi thì 100% không được đi dạy lại đâu , vì tôi thuộc thành phần Quản lý cũ . Chính tôi cũng chuẩn bị tinh thần cho mình rồi . Tôi có bao nhiêu dự định .Chính tôi cũng ngạc nhiên khi thấy danh sách có tên mình. Một số bạn tôi khi đến dò không thấy tên đã ra về lặng lẽ . Tôi biết được đi dạy lại hay không , đối với nhiều người là quan trọng , nhưng đối với một số người khác thì không quan trọng gì cả . Tuy nhiên phần đông , như tôi , muốn có một chỗ dựa, một chỗ bám víu , để tạm thời được yên thân .
Tôi lên đường nửa vui, nửa buồn. Tôi cố gắng hòa mình với đám đông đồng nghiệp, một số là học trò cũ của tôi, bây giờ đang là lãnh đạo đòan, lãnh đạo lớp . Một số gặp tôi vẫn chào hỏi vui vẻ, nhưng cũng có một số như muốn xa lánh, thấy tôi từ xa là tránh đi. Chắc là tôi có cảm tưởng như vậy. Các bạn bè đồng trang lứa với tôi, cùng tốt nghiệp sư phạm một lần với tôi, tôi tìm khắp chẳng có ai cả, mặc dù lớp học khi đó bao gồm tất cả thầy cô, công cũng như tư ,của tất cả các tỉnh thuộc khu V : Đà Nẵng , Hội An , Quảng Nam, Quảng Tín, Quảng Ngãi, Qui Nhơn,Phú Yên, Khánh Hòa, Đà Lạt,Pleiku, Kontum , Phan Rang , Phan Thiết .Tôi nghĩ như vậy cũng đúng thôi, vì trừ tôi ra lúc đó chỉ giữ cương vị Giám học quá nhỏ nhoi, các bạn khác của tôi đều đã là Thứ trưởng ,Giám đốc, Hiệu trưởng, Thanh tra .v.v… hết cả . Những người này, với chức vị cao nên đã cao chạy xa bay , hoặc trốn chui trốn dũi ở đâu đó, hoặc đã vượt biên, hoặc đã theo các lớp cải tạo,….Chưa bao giờ tôi thấm thía câu : càng cao danh vọng càng nhiều gian nan như lúc này !
Thành phố Qui nhơn như vắng vẻ hơn những lần trước đây tôi đến, những lần đi chấm thi. Nắng như chói chang hơn . Bãi biển như hoang vu và lộng gió hơn .Tôi nhớ những buổi chen chúc ở Hội trường để nghe báo cáo chính trị, những buổi “ thảo luận “ ở tổ , những buổi thắp đèn cầy ngồi viết “ thu họach “.Tôi ngạc nhiên khi thấy bạn bè quanh tôi sao nắm bắt vấn đề mau chóng quá, sao ăn nói thao thao bất tuyệt hay ho như thế . phân tích lý luận cứ như là một giáo sư chính trị chính cống từ miền Bắc vào.Tôi ngồi nghe mà lòng khâm phục và sợ hãi quá, thấy mình quá ư chậm tiến bộ, thiếu dứt khóat tư tưởng và còn quá lạc hậu ! Cứ mỗi lần đến phiên tôi phải phát biểu là tôi cứ ngậm ngừ , lúng búng, không biết nói gì cả.Tôi chưa quen lối phát biểu theo đuôi , lấy lòng . Tôi chưa quen lối phát biểu một chiều , khen những gì thiên hạ khen , chê những gì thiên hạ chê , khen chê những điều mà mình chưa hiểu cặn kẻ . Có nhiều đêm nằm trăn trở , nghe tiếng hát của một nhóm thầy cô Nha Trang , Phú Yên vang vọng từ một góc sân chơi , mà nhớ nhà , nhớ trường , nhớ học trò chi lạ , buồn chi lạ . Bài hát BẾN CẢNG QUÊ HƯƠNG TÔI động viên , khích lệ , bày tỏ niềm vui hưng phấn mà sao tiếng hát cứ xoắn sâu vào tim vào óc ,thấy quay quắt , xót xa , nửa như thủ thỉ , nửa như than vãn .

Đêm nào được nghỉ sớm tôi đều ra ngồi bên bờ biển Qui Nhơn với Đặng .Th. Hai đứa cứ ngồi như vậy thôi chẳng nói năng gì cả, nghe sóng vỗ rì rào, nhìn sao trời lấp lánh, cho đến khi lạnh cả người thì về. Sau này Th. được bố trí vào dạy tại Thăng Bình, được mấy năm thì chết vì chứng bệnh bao tử.

Tôi trở về lại Đà Nẵng với tâm trạng mệt mỏi, uể oải , không còn hăng hái phấn khởi vì “được đi dạy lại “ như khi ra đi . Sinh hoạt tại thành phố biển này đang xôn xao , tất bật , quay cuồng đến chóng mặt ! Người cũ thì chạy lui chạy tới lo chuyện đi , lo chuyện tìm công ăn việc làm , lo chuyện thoát nạn bị tịch thu nhà , lo chuyện thoát nạn phải đi kinh tế mới ! . Người mới thì cũng tất bật không kém . lo mua nhà , lo xin phân phối nhà , lo chạy chức chạy quyền , lo chuyện mua sắm ……Thời gian này tôi thèm có bạn bè , nhớ bạn bè chi lạ . Chỉ mong có ai thân thiết , tin cẩn , để tâm sự , để hàn huyên ! Các bạn bè cũ của tôi ở đây đã đi đâu cả ! Tôi một mình đi lui đi tới những con đường của thành phố, đi qua đi lại các cổng trường trước đây mình đã giảng dạy : PCT, SM, BĐ , BC, AS,Th T. ,NCT, DH, N.H.,….Con đường bờ sông Hàn vẫn hai hàng cây tỏa bóng, gió thổi lồng lộng, sóng lặng lẽ vỗ bờ , thủy triều khi lên mặt nước mênh mông , thuỷ triều khi xuống trơ lại một bãi cát vàng hoe ngổn ngang rác rưởi , chai lon, ốc hến ….. Không khí lặng lẽ, bình yên , thanh bình , như thanh bình đã về trên đất nước 30 năm bom đạn . Nhưng cũng buồn bã , cô đơn , ngậm ngùi như tâm hồn tôi lúc đó . Tôi vừa âu lo, vừa nhớ nhung , thương tiếc .Có cái gì đang thay đổi trong tôi thôi thúc, nhưng cũng có cái gì đó đang vật vả, đang xót xa …Một số người rũ tôi vượt biên, một số rũ vào Saigòn, Cần Thơ làm ăn, tôi đều từ chối. Tính tôi nhát gan , ngại dấn thân, nhưng cũng một phần là tôi đang lưu luyến nhiều nơi này, thành phố này, nơi đã cho tôi bao nhiêu kỷ niệm đẹp. Tôi nhủ lòng :thôi chờ xem đến khi phân công mới dạy ở đâu đã , sẽ hay ! Tôi cố hòa mình vào sinh họat mới, kết bạn với một số anh em truớc đây ít gần gũi , vì khác tính nết , khác sở thích . Trong những lần lang thang thành phố không mục đích , tôi gặp được rất nhiều bạn cũ của mình không được bố trí đi dạy lại .Các anh chuyển qua các nghề chân tay : đạp xích lô , đi xe thồ , làm phu bốc xếp ,thợ nề ,buôn bán lẻ , đổi tiền ,…….Tôi phục các bạn bè cũ của tôi quá ! Các anh giỏi quá không ngờ ! TĐQ , trước khi đi học cải tạo , làm phu bốc xếp tại bến Cảng , với người học trò thân tín V.H . Anh V.H bảo thầy thầy cong lưng vác bao gạo mà thương quá ! Anh TTL tài hoa , giai đoạn đầu theo đoàn Hát bội sông Hàn , đêm đêm ngồi bên cánh gà thổi kèn đệm nhạc . Anh NLH , giỏi về nghề rèn , mở tại nhà một xưởng nhỏ sản xuất khung xe đạp , nghe nói “ trúng” lớn vì giai đoạn này quý vị miền Bắc vào rất thích sắm xe đạp mang về ! Thầy TCK làm đốc công cho nhà thầu PVĐ , một lần bị dất đá đổ đè gãy cột sống , nằm một chỗ cho đến ngày mất .Anh Đổ T. , giáo sư dạy vẽ , chuyển qua hành nghề điêu khắc , cộng tác với điêu khắc gia nổi tiếng P.V.H ,nghe nói tiền vào như nước . vì thời gian này các tỉnh thành đang rộ lên phong trào xậy tượng đài kỷ niệm . Anh TGP mở một tiệm tạp hóa nhỏ ngay tại nhà đường Hùng Vương . Một kỷ niệm vui vui : Tết năm đó , 2 đứa con trai tôi , đứa 12 , đứa 13 tuổi , đi hội chợ Xuân , vào chơi gian hàng Loto , loay hoay thế nào lại trúng thưởng một khung xe đạp . tranh nhau khệnh khạng vác về . Tôi chở 1 đứa mang khung xe đạp đó lên bán cho anh TGP , anh mua liền và bảo đây là khung xe do NLH sản xuất ! Về sau TGP vào Sài Gòn mở một sạp báo tại góc đướng Nguyễn đình Chiểu –Hai Bà Trưng . Thầy NTTR buôn thuốc Tây tại chợ Tân Định , một lần bị công an bắt tịch thu hết , tưởng sạt nghiệp may nhờ một người học trò xưa làm lớn can thiệp . Anh TrVH , anh của D.L. ,nhảy tàu buôn chuyến nam bắc , chỉ đi 2 lần thì tiêu ma vốn liếng , vì anh vốn chậm chạp hiền lành quá .Thầy DNT bán đồng hồ chợ trời, sau về phụ vợ bán Pharmacie.!Thầy LLV làm thợ đóng sách cho nhà xuất bản Trường Sơn của ông chủ Sông Đà cũ. Thầy TrĐĐ làm cho xưởng đóng tàu , thầy HA thi công san lấp mặt bằng , đêm nào cũng say bí tỉ bằng cồn pha nước lạnh , sau này chét vì lủng bao tử . Thầy VV làm thầu khóan ,phụ tá cho ông già vợ TTC .thầy LQM làm thợ cho VV . Thây LTB , thầy ĐĐKh chụp ảnh dạo ……. Nhiều . Còn nhiều nữa , tôi không nhớ hết ! Tôi cũng biết một số anh chị chỉ hoạt động để chứng tỏ có công ăn việc làm kẻo phường buộc đi kinh tế mới , nhưng cũng rất đông các anh chị mưu sinh thực sự ….Cũng nhiều kỷ niệm buồn tôi nhớ mãi đến tận bây giờ . Một lần đi đến đầu kiệt, tôi thấy thầy Th. đang ngồi trên xe thồ , chờ khách . Tôi dừng lại định đến chào anh . Anh giả lơ , quay mặt đi nơi khác , dù tôi đã gọi tên anh rất to mấy lần . Một lần khác , đi qua đường bờ sông , gần bến cá , tôi thấy anh bạn cũ T. đang ngồi trên xe thồ của mình , tay cầm một ổ bánh mì nhai nhồm nhoàm . Tôi dừng xe lại , định đến chào hỏi , trò chuyện cho vui . Chợt thấy tôi đến , anh vứt ổ bánh mì đang ăn trước mặt tôi rồi rú xe chạy mất ! Còn lắm lắm chuyện dở khóc dở cười nữa . Tôi không trách không giận gì mấy anh , nhưng lòng sao thấy buồn thấy cô đơn không tả !

TDT Hopmat01

Đến giữa tháng 9 của năm đó thì phân công nơi dạy được niêm yết. Hội An ,Quảng nam, Quảng tín và Đà nẵng bấy giờ được thu về một mối , trực thuộc Sở Giáo dục Đà Nẵng .Do đó nhiệm sở rộng bao la, trải dài từ chân đèo Hải Vân đến tận Núi Thành ,giáp biên vơí Quãng Ngãi .Mặc dầu biết tin từ sáng sớm, nhưng tôi để đến gần 12 giờ trưa mới đi bộ tà tà đến Sở Giáo dục, lúc bấy giờ còn nằm ở đường Yên Báy để xem .Tôi chắc mẫm phen này mình sẽ bị đẩy đi rất xa, xa nhất. Do đó khi đi ngang trường PCT, tôi nhìn trường ngậm ngùi , đưa tay vẫy và lòng nhủ thầm: Xin chào ! Xin chào ngôi trường của ta ! Danh sách dạy Toán tại PCT tòan là những tên tuổi mới, nhiều người lạ hoắc, chỉ có tên thầy Bùi Tấn và tên tôi nằm lọt vào đó. ( thầy Bùi Tấn chỉ dạy khoảng 1 tháng thì xin nghỉ , vào Sài Gòn ở , cho đến ngày mất ) .Tất cả các thầy cô nguyên dạy tại PCT trước đây đều được phân công đi dạy tại trường khác hết : Đại Lộc, Thăng Bình, Duy Xuyên, Điện Bàn, Hội An , Tam Kỳ ,Núi Thành…….Cũng có vài vị được giữ lại thành phố, nhưng đều đến trường khác : Nguyễn Huệ (Bồ Đề) ,Hòang hoa Thám, Thái Phiên, Trần Phú, Nguyễn Trãi,…. ( Sau này , khi cấp 2 và cấp 3 tách riêng ,trường PCT trở thành trường cấp 3 hoàn toàn , mới có thêm một số thầy cô cũ về PCT nữa ) . Cảm giác ban đầu của tôi là mừng lắm, nhẹ nhàng cả người, rồi sau đó mới ngạc nhiên . Nhiều bạn bè lúc đó nghĩ tôi là cách mạng cơ sở , là hoạt động nằm vùng , nên mới được ưu tiên như vậy. Vị thầy tạm lãnh đạo trường PCT cũng qua Sở thắc mắc sao để lại tôi như vậy, khó làm việc ! Niềm vui ban đầu của tôi cũng chóng qua đi.Sau này tôi vẫn nghĩ nếu năm đó không được phân dạy tại PCT chắc là đời tôi đã rẽ qua một ngã khác . Không biết là xấu hơn hay tốt hơn bây giờ . Mãi đến 27 năm sau , trong một lần Họp Mặt Học Sinh cũ tại một quán nhậu ở Làng Hoa Gò Vấp , tôi mới rõ lý do vì sao tôi được phân công dạy tại PCT . Đó chỉ là kỳ ngộ của tôi và học trò cũ một thời của mình! Tôi đến trường làm việc ngay ngày hôm sau .Trường có nhiều thay đổi . Phòng Tổng Giám Thị trước đây được dẹp bỏ hoàn toàn , thay vào đó là văn phòng Đoàn . Phòng thí nghiệm không dùng nữa , trường lấy 3 phòng học để làm phòng Bộ Môn . Thư viện cũng đóng cửa , hình như định dùng làm phòng Truyền Thống , trường lấy 2 phòng học trên lầu để làm thư viện . Trường có nhiều thầy cô lạ.Nhiều thầy cô trẻ trước đây dạy tại các quận huyện xa xôi, tại miền núi nay được điều về PCT . Nghe nói đây là các thầy cô con gia đình liệt sĩ cách mạng , có công với cách mạng . Một số lớn các đồng nghiệp của tôi ở trường tư bây giờ cũng đến dạy ở đây. Nhiều vị trong đó được phân công vai trò lãnh đạo .Chính tôi cũng ngạc nhiên vô cùng: không ngờ có những người lâu nay tôi vẫn giao du trò chuyện lại chính là cán bộ của cách mạng . Một số thầy cô cũ mới đây còn xanh rờn bỗng dưng chuyển quá đỏ lòm đến kinh ngạc !Nhìn lý lịch mấy anh chị kê khai mà rùng mình ! Cả một danh dách dài thườn thượt toàn bà con hoạt động cách mạng !

Một số rất đông thầy cô từ miền Bắc vào, một số thầy cô từ trên núi xuống , phần nhiều được bố trí về dạy tại PCT, vì PCT xem như trường cấp 3 lớn nhất của Đà nẵng. Tôi nhớ là một thời gian sau không còn thấy một số thầy cô này đâu cả . Nghe nói quý vị đã được kéo lên dạy ở Đại học.Ngay cả một số thầy cô trung học cũ có lý lịch tốt cũng được kéo lên dạy Đại học , vì lúc bấy giờ Đại học đang thiếu thầy trầm trong .Cũng nhờ vậy , một số bạn bè cũ cuả tôi trước đây không được bô trí dạy lại vì bị “chê” lý lịch , bây giờ được Sở GD gọi lại .Chúng tôi sinh họat chuyên môn chung, họp hội đồng chung, nhưng phần cuối bao giờ cũng được cho ra về trưóc, các vị được chọn lựa ở lại sinh họat chính trị, hoặc để vạch ra các kế họach cho tất cả thi hành. Ôi ! Tôi nhớ mãi thời gian này : các buổi họp kéo dài như vô tận , không giờ không giấc chi cả . Họp sáng , họp chiều , vẫn chưa xong , hẹn tối họp tiếp ! Không khí các buổi họp bấy giờ hòan toàn khác các buổi họp trước đây . Tôi nhớ các buổi họp trước đây tranh cãi sôi nổi , lời qua tiếng lại nhiều khi như sắp gây lộn ! Các buổi họp bây giơ chỉ có vị lãnh đạo nói , tất cả chỉ yên lặng ngồi nghe và ghi chép ! . .Chấm thi chúng tôi chỉ có mặt khi làm giám thị, khi chấm bài. Chấm xong là nghỉ, có một bộ phận riêng, lo việc vào điểm, cộng điểm, lấy kết quả. Chấm thi tôi phải chấm bằng bút chì, và chỉ được cho đỉểm bằng bút chì ở mép của tờ giấy thi . Có lần tôi nêu thắc mắc một cách thân mật với một anh bạn miền Bắc cùng ngồi chấm bài, thì anh bảo : anh cứ lo phần chấm thi, các việc khác đừng thắc mắc , đã có đoàn thể lo .Những người bạn mới của tôi có tài ăn nói rất lưu lóat , lý luận rất chặc chẻ, mổ xẻ các vấn đề rất lôgic. Các anh chị hay nói theo một chiều : ta cái gì cũng tốt, cũng hay , địch cái gì cũng sai, cũng xấu . Tôi có cảm tưởng các anh chị có tâm lý là : ai nêu cái xấu của ta , ai chỉ ra cái sai của ta, tức là chống đối ta ! Một điều ngạc nhiên nữa là giáo viên phần lớn là nữ , họa hoằn mới có một vài người nam. Tìm hiểu thì tôi đươc biết phần lớn nam đều nhập ngũ để chiến đấu , vả lại nghề thầy giáo là một nghề mạt rệp nhất ở miền bắc, nghèo đói và nhọc nhằn nhất, do đó những đàn ông còn lại không đi lính , hoặc được giải ngũ về , phần lớn theo các nghề khác kiếm ra tiền dễ hơn : đi tàu viễn dương, nhân viên hải quan , thuế vụ ,ngân hàng, công an kinh tế,… Dần dần tôi thấy nhận định này hòan tòan đúng. Trước đây một người đi dạy như tôi có thể nuôi sống cả gia đình 5, 6 người , lương mỗi tháng ăn tiêu xong có thể mua được 2, 3 cây vàng để dành nếu không hoang phí . Bây giờ tiền lương không đủ để lo cho thân mình ! Nhiều khi lãnh lương ra, cầm vài tờ bạc bèo xèo trong tay , tôi nghĩ ngán ngẩm và buồn chi lạ. Mỗi dịp lễ , dịp Tết , chúng tôi được ưu tiên cung cấp cá , thịt , vài gói mì chính , đường , nước mắm , dầu ăn …., hai hay ba người một lon sửa bò , một cái săm hay một cái lốp xe đạp ,….. Mỗi người tự chọn một dấu hiệu cho riêng mình , một que củi , một chiếc lá , một viên sỏi , một cục phấn , …. Các phần quà được chia lô , một thầy cô đến từng lô bỏ lại một dấu hiệu đã chọn . Dấu hiệu của ai nằm ở lô quà nào thì nhận lô ấy ! Cũng vui và nhiều khi buồn cười đáo để . Tôi nhớ có lần tôi và 2 thầy nữa được chia một chai bia . Tôi và anh Th . muốn khui ra uống quách , thầy thứ ba thì đòi bán ! Một kỷ niệm nữa mà tôi cứ nhớ mãi : một lần , chúng tôi được nhà trường phát cho một phiếu để mua củi đốt . Tôi mượn chiếc xe ba gác của một anh học trò cũ ở gần nhà ,rũ thêm đứa con trai , hai cha con kéo chiếc xe ba gác lên bến củi , trên đường Tiểu La , gần Cổ viện Chàm , gần nhà tôi trú ngụ ngày nào , để nhận . Chờ gần nửa ngày , mới lãnh được 1 ôm củi , phần nhiều là những thanh nhỏ , có một gốc to bự thôi . Hai cha con tôi kéo xe chở củi về tà tà đường bờ sông Bạch Đằng , mồ hôi mồ kê nhể nhải , nghĩ trong lòng cũng lãng mạn , gian nan phong trần thật !. Số củi gia đình chỉ dùng được những cây củi nhỏ , cây lớn thì chịu , để đó , vì không có dụng cụ để cưa xẻ ! Một thời gian sau , đem cho bà láng giềng nấu cám nuôi lợn gần nhà !

Năm học đầu , tôi được phân công dạy tóan ở 5 lớp 12 , vì giáo viên còn thiếu và phần đông không muốn dạy các lớp cuối cấp , chương trình lạ ,và các lớp này hay bị lãnh đạo quan tâm ,phụ huynh phê bình ! . Học sinh các lớp 12 là đông nhất trong trường. Học sinh 12 các trường PCT, HĐ, PTG, BĐ, SM, BC, NH , DH, TT,… công cũng như tư, phần lớn đều dồn về đây hết. Một kỷ niệm êm ái mà tôi nhớ mãi đến bây giờ : các em nữ sinh trường HỒNG ĐỨC cũ , vì trường bị giải thể , thầy cô các em phân tán mỗi người mỗi ngã , có được đi dạy lại cũng đến dạy các trường khác , nên khi được học với tôi , các em mừng lắm , xem tôi như tri kỷ , như người thầy quen biết để thố lộ tâm giao , để vui buồn hàn huyên tâm sự ……Tr.T.M , Ng.B , N.L ,L. H. , H.Ng. , Th., K.Y, ………nhiều lắm . Các em này chỉ học một thời gian rồi phần lớn ra nước ngoài , theo diện này hoặc diện khác . Chỉ buồn là 15 , 20 năm sau , tôi có nghe tin các em về thăm V.N , nhưng chẳng thấy có em nào đến tâm sự lại với mình cả!

TDT NhanboHoa
Bây giờ không còn vấn đề học sinh công, học sinh tư nữa, mọi học sinh đi học là được hòan tòan miễn phí và không phải đóng bất cứ một lệ phí nào cả .Đó là một điều mà các vị lãnh đạo tôi lúc bấy giờ rất hãnh diện, cứ ca đi ca lại hòai . Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn, tất cả lại trở lại như cũ.Vì với số lượng học sinh lớn nhà nước đâu kham nỗi như trước nữa . Lại có lệ phí này, lệ phí nọ , đủ thứ .Trường bán công, trường tư thục lại được mở ra, học sinh phải trả tiền., trả mọi chi phí này nọ, và lại có phần nặng nề hơn trước .

Trong thời gian này có nhiều chuyện làm tôi ray rứt , trăn trở , nhưng chẳng biết ngõ cùng ai! Chỉ biết im lặng thở dài ! Chuyện chọn đề thi làm tôi bực mình , đau lòng không ít ! Thí dụ các đề thi đại học được rút ra từ các sách HƯỚNG DẪN ÔN THI VÀO ĐẠI HỌC được xuất bản bán tràn lan , số lượng rất lớn . Đề thi được lấy như toàn bộ trong các sách in bán sẵn đó ! Đầu năm lớp 12 , tất cả học sinh đều phải kiếm tiền để mua các sách này để luyện , hi vọng vào thi trúng tủ ! Tốn cả một gia tài ! Làm giàu thêm cho một số thầy cô lớn …… Sự việc này , môt thời gian sau mới bỏ ! Tôi có tính luôn luôn đối xử công bằng với mọi học sinh , học sinh học giỏi , học sinh học kém , học sinh tốt, học sinh xấu đều phải được đối xử như nhau trong học hành , không thiên vị , không bất công . Chuyện thi tuyển vào lớp 10 , vào Đại học đặt nặng vấn đề lý lịch quá ! Nhiều khi điểm chọn trúng tuyển cách nhau đền 6 , 7 điểm .! Vì vậy , nhiều em học sinh học giỏi thi không đậu , em học yếu hơn lại đỗ ! Tôi nghĩ muốn nâng đỡ , muốn giúp đỡ em nào thì nên giúp đỡ cụ thể hơn , thực tế hơn , chứ nâng đỡ bằng cách giảm điểm trúng tuyển như vậy là không nên , nó làm cản trở việc học hành của các em học giỏi cùng lớp , làm cản trở sự giảng dạy của thầy cô , nó. tạo ra một lớp người ỷ lại , èo uột ! Đành lặng yên mà lòng buồn rười rượi .! Từ đây , mỗi lần chấm thi tôi không còn cẩn thận như xưa nữa .Cuối niên học , học trò tôi thi Tốt nghiệp Trung học rồi đi thi Đại Học.Tôi biết thi cũng chỉ là cho có hình thức , chứ không phải là khâu quyết định.

Mấy năm sau, đường lối thi cử được thay đổi , thoáng hơn, rộng rãi hơn, công bằng hơn nhưng cũng đã làm phí đi của đất nước bao nhiêu là nhân tài , bao nhiêu là chất xám.Tiếc thật ! Và cũng đáng trách thật !

Các em học sinh miền Bắc càng ngày vào trường càng đông . Hồi đó 2 miền Nam Bắc theo 2 hệ phổ thông khác nhau . Miền Bắc học theo hệ 10 năm , miền Nam theo hệ 12 năm. Các em miền Bắc lớp 10 được xếp vào học lớp 12 , lớp 9 được xếp vào lớp 11 , lớp 8 vào học lớp 10 ở miền Nam . Như vậy là ngành giáo dục đã căn cứ vào thời gian sắp ra trường trung học của học sinh mà xếp lớp ! Thời gian học khác nhau , chương trình khác nhau , trình độ khác nhau , hoàn cảnh học sinh khác nhau , các em miền Bắc vào thì một số phấn khởi quá độ , các em miền Nam một số gia đình đang phân tán , cha đi cải tạo , mẹ lo chưa ra công ăn việc làm , nhà cửa bị trưng thu , ….nên việc đến lớp nhiều khi chỉ là cho có ! ….Vì vậy , giai đọan này nắm được lớp để giảng dạy thật là khó khăn . Tôi không hiểu đã dạy thế nào mà các em đều hiểu bài mình giảng cả , đều muốn được mình giảng dạy cả ! . Cũng may ! Tôi nhớ có năm trường gom tất cả con em liệt sĩ cách mạng , thành phần được ưu đãi nhất cuả trường lúc này , vào một lớp riêng , rồi phân công tôi giảng dạy liên tục cả 3 năm môn Toán : 10 C8 , 11 C8 , 12 /2O . Một điều vui vui mà tôi nhớ mãi : lớp có hơn 10 hoc sinh tên Hà , mười học sinh tên Thủy , gần mười học sinh tên Hương …… Gọi tên mà không gọi cã họ thì không em nào lên bảng cả ! Nghe nói bây giờ các em đều thành đạt và đang giữ những nhiệm vụ , những chức vị cao trong xã hội . Tôi cũng nghe vậy thôi , chứ từ khi ra trường đến giờ , tôi chưa gặp lại được em nào cả !

Tôi còn học thêm được rất nhiều điều ở các đồng nghiệp mới, từ các vị lãnh đạo mới , nhiều khi nhiều điều làm tôi chới với ! Quý vị nói rất nhiều , nhưng nhiều khi nói một đằng làm một nẽo ! Nói rất nhiều rất hay nhưng làm được gì thì làm , không thì thôi , nhiều khi làm ngược lại điều mình nói !. Một lần tôi được cử coi thi Tốt nghiệp trung học . Trước khi coi thi chúng tôi phải học nội qui kỹ lưỡng : không cho học sinh quay cóp, học sinh phải ngồi cách biệt nhau đúng qui định,…..Thôi thì đủ bao nhiêu qui định !.Tôi vào phòng thi, các học sinh trong phòng đã kéo các bàn ghế vào sát với nhau để dể trao đổi, dể xem bài nhau. Để thực hiện đúng nội qui, tối đích thân kéo rời các bàn ghế ra cho đủ khỏang cách bắt buộc . Hành động này của tôi đã bị vị Hiệu trưởng trường, lúc đó là Chủ tịch Hội đồng thi phản đối ! Năm đó , trường tôi đỗ đến 99,5 % . Như vậy mà vị Hiệu trưởng vẫn còn nhăn nhó: chúng ta thua trường HHT, họ đỗ 100% ! Dạy học cũng như tất cả các công việc khác, không cần thực chất, chỉ cần bám chỉ tiêu. Trường dựa vào chỉ tiêu cao để tuyên dương để khen thưởng , mặc dù luôn hô hào nêu cao thực chất ! Cô T. có lần bị phê bình nặng nề vì điểm tổng kết môn học kỳ quá thấp, so với lớp bên cạnh.Tìm hiểu thì cô giáo lớp bên cạnh, trước khi cho học sinh thi kiểm tra, chỉ yêu cầu học sinh học 1 bài trong số các bài của chương trình, còn cô T. thì yêu cầu học hết những gì cô đã dạy !

Có nhiều danh từ mà khi nghe nói lần đầu thật tình tôi chẳng hiều gì cả, như danh từ “ cấy điểm “ . Thế mà chuyện đó là có thật, và là hiện tượng rất phổ biến . Thấy tôi lắc đầu ngao ngán, một người bạn bảo tôi : cho điểm bao nhiêu là quyền của ông thầy, tại sao mình không tận dụng cái lợi thế đó ? ! Tôi có lần tận mắt chứng kiến Anh chấm bài kiểm tra : chỉ 10 phút nghỉ giữa giờ mà Anh chấm xong xấp bài của một lớp có 60 học sinh ! Có bận bà Hiệu phó chuyên môn của trường đã phê bình Anh giữa buổi họp , nửa đùa nửa thật : anh cho điểm vào cả đơn xin phép của học sinh !..Những năm đầu này , phần lớn học sinh đều phải học ngoại ngữ là tiếng Nga , một ngoại ngữ mà học xong để đó , không biết để làm gì cả . Thời gian này , muốn con em được phân vào học lớp Anh văn , phụ huynh phải quen biết , phải vận động .Môn tiếng Nga được các thầy cô miền bắc vào giảng dạy . Sau này , khi lớp tiếng Anh phát triển , lớp tiếng Nga chỉ còn lẻ tẻ , các thầy cô này được chuyển qua dạy tiếng Anh cả !

TDT 1960

Thời gian đầu , các vị lãnh đạo trực tiếp của tôi nhiều vị có vẻ ỷ thế công thần quá, thiếu tôn trọng người đối thoại , đôi vị hẹp hòi , thiển cận ,lạc hậu nữa . Tôi nhớ một lần họp Hội đồng , một cô giáo trẻ đã bị phê bình cay chua , chỉ vì cô mặc chiếc áo hở hai bên sườn. “”Cô đi dạy hay đi thi hoa hậu . Ăn mặc như vậy học trò làm sao ngồi học cho được !! “ Tôi nhìn xuống cô giáo , thấy cô cúi gầm mặt xuống , đỏ mặt tía tài mà tội nghiệp ! Tôi nhớ có một lần , cô Th. tổ chức tiệc Giáng sinh Nửa Đêm , có mời một số học sinh cán bộ của lớp mình chủ nhiệm tham dự . Thế là hôm sau , bị Giám Hiệu phê bình cay đắng liền . “ Cô định lôi kéo học sinh phải không ? “

Có nhiều chuyện mà nếu không chứng kiến tận mắt chắc chẳng bao giờ tôi tin là có thật .Tôi cũng biết giai đoạn nào có đặc tính của giai đoạn đó , điều hôm nay đúng chưa chắc ngày mai vẫn đúng , điều hôm nay làm ngày mai phải thay đổi thôi . Tôi luôn nhủ lòng mình như vậy , xem như chỗ để bám víu , để tin tưởng . Tôi tham gia vào mọi hoạt động của trường . Ngoài việc dạy văn hoá , tôi luôn có mặt ở những đợt lao động trồng cây , trồng rừng , vét sông , đào hồ , xây đập …… Tôi nhớ lần lao động trồng cây ở rừng Đại La , tôi hướng dẫn lớp 12 B2 . Lớp này có cán bộ lớp đảm đang , hoạt động hăng say vô cùng , khi nào cũng đứng đầu trong danh sách thi đua . Được Đoàn khen nhưng ông Hiệu Trưởng lại bảo : ông T. có làm chi đâu mà khen , chỉ thấy nằm hút thuốc làm thơ mà thôi . Lần trường ra quân đông đảo đi đào hồ xây đập Phú Ninh , tôi cũng tham dự với các thầy cô trong Tổ Toán . Chúng tôi được phân trú ngụ tại trường Trần cao Vân , Tam Kỳ . Sáng sớm chừng 4 giờ sáng , kéo một đoàn xe đạp lên đường , đến hiện trường cách nơi ở gần 10 km . Chiều khoảng 6 giờ ra về , đến nơi ở là tối mịt . Đạp chiếc xe đạp tà tà , gió ban mai hiu hiu thổi mát rợi , gió buổi chiều lồng lộng đưa thoang thoảng mùi thơm của lúa của đồng ,nhiều khi tôi bỗng tìm được cho tâm hồn chút thanh bình thơ thới . Có nhiều lần , tôi ngừng xe giữa cánh đồng lúa đang xanh mơn mởn , giữa gió thổi hiu hiu , làm công việc :” nhất quận công , nhì ỉa đồng “ , thấy cuộc đời phong lưu chi lạ ! Đến hiện trường lao động , tôi đẩy chiếc xe cút kít mà các thầy cô trẻ đã xúc đầy đất lên đó , đẩy băng băng xe lên dốc , đến đổ vào một bờ đất cách nơi đi khoảng 50 m , rồi đẩy xe không chạy trở về lấy đất đổ tiếp . Cứ thế . Cứ thế . Xe này đến xe khác . Làm lu bù từ sáng đến trưa ,nhưng chỉ thấy chỗ xúc đất mới hình thành một cái rãnh cạn , chỗ đổ đất vồng lên một mô đất cao cao mà thôi. Có một lần tôi nói nhỏ với anh trưởng đoàn : làm thế này thì bao giờ hồ mới hoàn thành đây ? Sao không dùng vài chiếc xe xúc đất có phải nhanh và hiệu quả hơn nhiều không ? Anh trưởng đoàn bảo tôi : cố ý là giáo dục ý thức lao động của anh , hiệu quả thế nào không cần . Tôi biết mình đã lỡ lời nên vội im bặt ! Thấy tôi cặm cụi mồ hôi mồ kê , một vài học sinh cũ của tôi , cũng là thầy , bảo : thầy nghỉ đi , để em làm cho . Tôi lắc đầu cười rồi tiếp tục công việc của mình .Thời gian này tôi được những giây phút thư giản thật thần tiên : có trưa , tôi và anh MCT , nay đã chết , anh LMC ,nay ở Canada , học sinh cũ của tôi , cũng dạy tại PCT , mượn được một chiếc chiếu của một nhà dân trong xóm , rũ nhau ra bờ sông cạnh đó , trải chiếu dưới một lùm tre , thầy trò nằm tán dóc rồi ngủ ngon lành khi nào không biết .

Cứ thế. Cứ thế .Tôi học điều này đến điều nọ.Tôi cố gắng làm tất cả những điều mà Sở, mà Trường, mà Tổ yêu cầu .Lên lớp phải đủ 3 bước, hỏi bài phải chọn trước đối tượng, học sinh yếu thì phải hỏi vấn đề dễ để các em có thể trả lời được, để điểm số cho cao, học sinh nào trả lời ba bốn câu hỏi cũng không được thì cho mắc nợ đã, lần sau hỏi lại, có trả lời được mới cho điểm! Dạy dỗ như thế này không biết tôi đang đào tạo cho đất nước một lớp học trò như thế nào đây ? Người tôi cứ mụ đi, cứ mòn đi, cứ teo tóp lại .Thuở trước , chỉ cần giảng qua một lần, nhìn vào mắt học trò, tôi biết các em đã hiểu vấn đề tôi nêu ra.Bây giờ, mặc dầu đã thực hiện đủ các bước theo yêu cầu, đã theo đúng tất cả các phương pháp, các lời khuyên của cấp trên, mặc dù đã soạn giáo án một cách công phu, đầy đủ ,tôi lại thấy học sinh mình chẳng nắm được bao nhiêu kiến thức tôi truyền thụ .Sổ điểm tôi càng ngày càng lem nhem.Bài giảng tôi ngày càng rườm rà khó hiểu .Tôi ngơ ngơ ngẩn ngẩn như mất hồn .Bao nhiêu tức bực bị dồn ép tôi đã đổ lên đầu học sinh của mình , trong giờ dạy : tôi la hét , nạt nộ, mắng nhiếc, đủ cả ! Một cái cười bâng quơ , một thì thầm không phải lúc cũng làm tôi lồng lộn lên ! Những lúc bình tĩnh lại , tôi tự an ủi : Đây chỉ là giai đoạn tạm thời thôi . Giai đoạn nào cũng có đặc điểm của giai đoạn nấy! Rồi sẽ phải thay đổi thôi . Rồi sẽ tốt đẹp thôi. Phải kiên nhẫn .Nghĩ thế nhưng sao trong lòng vẫn thấy buồn vô cùng !

Xã hội thì thay đổi đến chóng mặt . Giàu nghèo thay đổi . Nhà cửa thay đổi . Phố chợ thay đổi . Sinh hoạt thay đổi . Nhân tình thay đổi! Tôi muốn kể chuyện Chiếc xe cà tàng của tôi

Như tôi đã trình bày ở phần trên ,năm 75 , chỉ mình tôi được bố trí dạy lại tại PCT . Các bạn bè khác đều được điều động đến các trường khác cả . Trường toàn những thầy cô giáo lạ ,đông đảo nhất là đội ngũ thầy cô từ miền Bắc, Thanh Hóa , Nghệ An , …. vào . Trong nhà xe giáo viên lúc ấy , chỉ có một chiếc xe gắn máy duy nhất : chiếc Honda dame 50 của tôi , còn toàn là những xe đạp . Nhiều chiếc xe đạp có mang bảng số đàng hoàng . Nhiều chiếc xe đạp cổ lổ sỉ ,hình dáng kỳ quặc, chỉ có trơ cái ghi đông, 2 cái pédale và 2 bánh . Nhiều bánh xe được quấn quanh bằng những vòng dây cao su đen , đỏ ,ràng chặc , vì lốp quá cũ sợ ruột sẽ có cơ xì ra phình ra . Nhìn chiếc xe Honda của mình, lúc ấy còn tương đối mới,sáng bóng, đứng cạnh các chiếc xe đạp thảm thương của bạn bè,nhiều khi thấy trong lòng cũng ngại ngại. Anh X. bảo : Tổ Toán mình có chiếc xe cơ giới của thầy T. là oai nhất rồi , khi nào đi đâu gấp mượn đi cũng tiện. Anh nhìn chiếc xe có vẻ thích thú, tán thưởng, nên đã có nhiều lần tôi cho anh mượn đi vài vòng cho đỡ ghiền . Có bận anh chở thêm anh Y. , chạy vòng vòng trong sân thôi mà đã tông vào gốc cây xà cừ cuối sân làm móp cả giỏ xe , bể cả đèn , nhe răng ra cười trừ . Các anh còn trẻ nên tự nhiên hơn, thân ái hơn ,không có giữ kẻ như các thầy cô lớn tuổi. Năm 76 có thêm mấy chiếc xe Super Cup , mấy chiếc Dream đặt trong nhà xe . Năm 77 , 78 thêm mấy chiếc nữa . Những năm 80,….thì chao ôi biết bao nhiêu là xe của thầy cô dựng ở nhà xe trong giờ dạy. Chiếc nào cũng mới toanh, cũng láng bóng, cũng hiện đại, cũng là loại đắt tiền cả . Xe đạp biến đâu mất hết . Nhìn chiếc xe cà tàng của mình dựng cạnh xe của các vị, nhiều lần thấy thẹn thẹn . Bụng vẫn phục thầm : với đồng lương như vậy, với đời sống như vậy, không biết các thầy cô lấy tiền đâu để sắm xe cộ sang trọng như thế ?. Thật là một phép lạ trong muôn vàn phép lạ mà tôi chứng kiến hồi đó . Anh X. bây giờ cũng có một chiếc xe đời mới láng bóng . Nhìn xe tôi anh bảo : thầy thay xe cho rồi , ai cứ đi chiếc xe cũ mèm thảm thương như vậy hoài thế ? Mất mặt tổ Toán quá ! Tôi không biết nói sao , đành chỉ nhìn anh mỉm cười . Năm tôi về hưu , vẫn chiếc xe cà tàng ấy theo tôi về,lê lết thêm 4 năm nữa ở trường tư . Bây giờ đã xếp lại 1 góc trong căn phòng nhỏ của mình. Tuy vậy , có nhiều người hỏi mua , tôi vẫn từ chối . Thỉnh thoảng lấy ra đi một vài vòng , quanh bờ sông Bạch đằng, qua phố , qua trường ….Tiếng chiếc xe vẫn kêu vo vo ,nhẹ nhàng, êm dịu , thương yêu như thuở trước…

TDT XeHonda
Vừa buồn vừa chán nản , tôi làm đơn xin thuyên chuyển vào Sài Gòn . Anh H. , một người học trò cũ lớn tuổi của tôi bảo : thầy nhờ anh L. đi là được liền , anh L. thương thầy đặc biệt vô cùng đó ! Tôi mỉm cười lắc đầu . Trước đây , khi khó khăn , khi gian khổ , anh đã lôi kéo tôi , thuyết phục tôi theo anh , tôi đã từ chối . Bây giờ thấy người ta thành đạt , quyền hành , lại đến nhờ cậy ! Không nên ! Không nên ! Nghe bạn bè nói muốn vào Sài Gòn được , phải vào trong đó để “vận động “, chứ cứ chỉ xin chay thôi thì không bao giờ được đâu ! Tôi bán cái tủ lạnh Toshiba đang dùng cho các chị Nguyễn .thị .G., Cao thị Th.T , anh Phạm văn Đ .được 500.000$ rồi lên tàu vào Sài Gòn lo việc . Các anh chị này trước đây cũng đi dạy , nhưng nay bỏ dạy chuyển qua làm nghề “ buôn bán chợ trời “ .Chạy lui chạy tới , nhờ người này người nọ , đủ cả mà chẳng nên việc gì , tiền hết đành trở về ĐN đi dạy lại ! Tôi cũng muốn nói thêm : thời gian vào Sài Gòn này , tôi cũng định theo gia đình vợ ở hẳn trong đó , bỏ dạy , tìm nghề sinh sống khác . Gia đình vợ tôi , từ Đà Nẵng chạy vào Sài Gòn , trở thành một gia đình đạp cyclo . 2 người con rễ , 3 đứa con trai , thuê chung 3 chiếc cyclo rồi chia phiên nhau đi kiếm khách ! Đủ sống ! Nghĩ lui nghĩ tới , biết mình không kham nỗi nghề nặng nhọc đó , nên đành thôi .
Cũng có một lần lòng tôi thấy phấn khởi bàng hòang vô cùng .Mùa khai giảng năm ấy , học sinh được lệnh đồng phục trở lại khi đến trường ! Kể từ hôm đất nước thống nhất , vì điều kiện kinh tế ,việc đồng phục của học sinh không đặt ra . Học sinh đến trường ăn mặc gì tùy thích.. Thôi thì các em mặc đủ kiểu : jean ống bó, jean ống xoè, đồ bộ ,áo bà ba , áo hoa hòe,áo quần bộ đội , ….. đủ kiểu trăm hoa đua nở . Nhiều khi đứng nhìn học sinh từ cổng toả vào sân,vào hành lang , mà thấy buồn, thấy ngậm ngùi, như đã mất đi một cái gì thiêng liêng cao quý .Chao ơi ! Sáng hôm đó tôi thấy sân trường như rạng rỡ hẳn lên, không khí như tưng bừng trẻ trung nhộn nhịp biết bao !Sân trường một màu trắng toát, lung linh trong nắng . Từ lâu tôi đã quên đi vẻ đẹp của sân trường như thế này.

Bỗng áo trắng tưng bừng muôn ngã

Để sân trường hoa lá xôn xao

Anh chợt thấy sáng nay trong nắng lạ

Cả một thời vang bóng Phan châu Trinh qua
( Một Thời Phan Châu Trinh )

TDT MotThoiPCT

Bao nhiêu kỷ niệm trở về. Bao nhiêu thương mến tràn ngập trong lòng .Niềm tin lại dào dạt trong lòng tôi, lòng tôi lại rộn rã ,khao khát được cống hiến cho tuổi trẻ .Tôi dạy dỗ hăng hái say mê như trước.Giọng giảng bài lại sang sảng , cao vút như xưa.Bài giảng lại trong sáng, lại thiết tha .Uy tín tôi lại được cũng cố, trong lòng học sinh, trong lòng phụ huynh, trong lòng đồng nghiệp, và cả trong lòng các vị lãnh đạo mới của mình . Tuy nhiên , ngày về hưu , tôi là người thầy không có danh hiệu hay huy chương giáo dục nào cả . Lãnh đạo có bảo tôi làm đơn để trường đề nghị lên cấp trên xét , nhưng tôi im lặng vì thấy mình còn nhiều tồn tại và không có công lao gì cả ! .

Rồi 10 năm đầu tiên của đời thầy lưu dung cũng trôi qua ! Trôi qua trong nặng nề bận rộn , trong trăn trở suy tư . Tôi học được thêm nhiều điều nhiều chuyện , luyện thêm được nhiều đức tính cho riêng mình . Tính trầm tĩnh , điềm đạm , im lặng , chịu đựng . Xã hội thay đổi đến chóng mặt !.Người mới càng này càng đông . Khu cư xá tôi ở có 39 hộ dân , thì có đến 38 hộ , trừ gia đình tôi ra , là người mới đến . Có lần tôi đi quanh chung cư nhìn mà giật mình ! Những người cũ đi đâu hết cả !. Người trở về quê sinh sống , người trở về Nam , người vào Sài gòn buôn bán , người lên cao nguyên trồng cà phê , trồng hồ tiêu , người đi ra nước ngoài theo diện HO , theo diện gia đình bảo lãnh ….. Chỉ có gia đình tôi cứ bám trụ ở đây . Vẫn sống như cách đây mấy mươi năm , đơn sơ , đạm bạc . Thời gian này tôi thèm bạn bè , nhớ bạn chi lạ ! Chỉ mong sao có ai đó để tri âm tri kỷ ! Bạn bè thân cùng tính cùng nết thì đi đâu cả . Có những giờ dạy , nhìn ra sân chơi , nhìn ra hành lang dài ngút mắt , tôi như thấy bạn bè một thuở đang hiện ra đưa tay vẫy. Này N.T.H trắng trẻo thư sinh , hay làm duyên , mê các truyện ngắn của Thế Uyên đáo để ! Này T.Đ.Q nước da tai tái , tài hoa, nghệ sĩ , khi thương thì nói tiếng Huế , khi cay chua thì nói tiếng Bắc .! Nay T.N.Q. đào hoa, cứ dạy một phút là đưa tay ẫy cái gương trên mắt sắp rơi xuống , giảng KIỀU hay tuyệt !Này N.N.T. dáng đi kiểu cách , trên tay luôn cầm một chiếc khăn tay trắng toát ! Này T.T.L đàn hay hát giỏi nhưng tếu vô cùng , coi cuộc đời nhẹ hễu như không . Này T. Th. mái tóc bạc phơ ,nụ cười hiền hòa , dạy văn say sưa như đang mơ màng tâm sự ! ….Còn nhiều.! Nhiều lắm lắm !..... Những tháng ngày này tôi làm thơ liên miên , sáng tác say sưa . Nhiều bài thơ về trường , về lớp , về học trò , về tình nghĩa thầy trò thiết tha , gắn bó , chan chứa !

TDT NhanBoHo02

……………… Thời gian này trí óc tôi luôn luôn căng thẳng , là thời gian tôi bị tiêu hao tâm huyết nhiều nhất. Tôi sống không trung thực . Đôi khi có cảm tưởng mình đang đóng kịch ! Sau mỗi buổi dạy, thân xác tôi mỏi mệt vô cùng, và tâm hồn như rời rã. Đó là thời gian tôi thấy dài nhất trong đời dạy học của mình .

* * *

Thấm thoát , thời gian tôi dạy tại PCT sau 75 đã ngang với thời gian dạy trước 75 rồi ! Bao nhiêu học trò nữa của tôi ra trường , cũng bay đi cùng trời cuối đất , cũng nổi danh khắp bốn biển năm châu, không thua gì các đàn anh đi trước !

Một lần , có người bạn cũ trước dạy cùng trường PCT , nay không đi dạy lại , đến thăm . Anh hỏi tôi : Trường lớp độ này thế nào , thầy cô độ này thế nào , học trò ngày nay có như xưa không . ? Tôi bảo anh : ngày xưa học trò nhìn thầy cô với đôi mắt khâm phục , mong sao mình học hành để ngày sau được giống như thầy ! Ngày nay học trò nhìn thầy cô với đôi mắt cảm thông , mong sao mình học hành để ngày mai ra đời không giống thầy ! Trả lời bã lã cho vui ,cho xong chuyện , nhưng dù sao cũng có một phần sự thật chua chát trong đó ! Thời thế thay đổi , xã hội thay đổi thì con người cũng phải thay đổi thôi ! Thuở trước trường nhỏ , thầy ít , học trò ít nên thầy trò gắn bó thân thiết với nhau rất mực . Bây giờ thì tình gắn bó thầy trò , trường lớp không còn nữa , thầy gắng làm cho xong nhiệm vụ của mình , trò gắng làm cho tốt bổn phận của mình mà thôi .

Một chiều tôi lang thang đến thăm trường cũ . Trường bây giờ đã dời hẳn về cơ sở mới , nguy nga đồ sộ, nhưng thấy nó sao sao ấy , giống một khách sạn 5 sao hơn là một cơ sở giáo dục . Tôi thích trường học được kiến trúc theo kiểu trường Quốc Học Huế , trừng Đồng Khành ( Trưng Trắc Huế ) , trường Gia long ( Nguyễn thị Minh Khai ), trường Petrus Ký ( Lê Hồng Phong ) hơn ! Cơ sở cũ bây giờ được làm bãi giữ xe : từng hàng xe lớp lớp hàng hàng che kín cả sân . Cuối sân , vài lớp học sinh đang học thể dục ! Dãy lầu bên phải , cạnh đường Thống Nhất ( Lê Duẩn ) , là Trung Tâm Dạy Thêm , do 1 vị Hiệu trưởng cũ phụ trách tứ hơn 10 năm nay ! Các trường học bây giờ luôn được tận dụng để sinh lợi ! Bước chân vào cổng trường mới , tôi gặp một cô giáo trẻ , nguyên là học trò cũ của mình trước đây . Tôi hỏi cô giáo độ này dạy dỗ vui không , bạn bè đông đảo thân thiết không ? Cô bảo : em dạy tại lầu 4 , lầu 5 , mỗi lần leo lên lớp mỏi nhừ cả chân nên cứ ngồi ỳ trong lớp miết , có dám đi đâu đâu thầy ! Gặp một em học sinh ở cầu thang , tôi hỏi ; có biết cô L. còn dạy đây không , có giờ dạy sáng nay không ? Em bảo em chỉ biết mặt các thầy cô dạy lớp mình mà thôi , ngoài ra mù tịt ! Ngay cả thầy Hiệu Trưởng em cũng chỉ vài lần thấy mặt xa xa ! Định lên phòng Hiệu trưởng tìm thăm anh L.P. K., một người học trò cũ của mình cách đây 40 năm , đang là Hiệu Trưởng của trường . Anh là Hiệu trưởng có thời gian công tác ở PCT lâu nhất , so với tất cả các vị Hiệu trưởng tiền nhiệm ! Không gặp vì anh bận đi họp .

Bước từng bước nhỏ ra về , tôi nghĩ thầm trong lòng : mình là người thầy may mắn nhất , hạnh phúc nhất , đã được dạy tại ngôi trường này thời gian dài , thuở mà tình thầy trò , tình bạn bè , tình trường lớp gắn bó tha thiết chân thành nhất!

Mới chiều hôm qua ,một người bạn thơ ghé thăm. Anh gục mặt vào vai tôi , nước mắt tự nhiên chảy ròng ròng , anh vốn là người đa cảm :

-Anh tài thật ! Học sinh cũ bên này cũng mến anh , học sinh cũ bên kia cũng mến anh .Tôi có đọc được các Đặc san kỷ niệm ngày thành lập PCT 45 năm , 50 năm ,55 năm , 60 năm,vừa trong nước , vừa hải ngoại . Đặc san nào cũng nhắc đến anh rất nhiều , với những lời lẻ thiết tha , trìu mến vô tả , đầy ấp tình cảm ! Nhiều trang web , nhiều trang blog , trong nước cũng như ngoài nước đã để hẳn ra một mục để post thơ anh , bài của anh ! Anh được học trò trong nước thương , học trò ngoài nước cũng thương ! Anh làm sao được như vậy ?!

Thầy TRẦN ĐẠI TĂNG và LÊ PHÚ KỲ

Tôi yên lặng không biết trả lời ra sao cả .

Từ năm 70 tuổi , tôi quyết định lui về sống ẩn dật hòan tòan Không đến những nơi ồn ào đông đảo nữa . Tôi chẳng đi đâu cả , chẳng giao du với ai cả ! .Ngay cả khi trừơng thân yêu PCT của mình gọi đến làm đơn gia nhập Hội Hưu Trí PCT, tôi cũng chẳng đến . Đã đành tôi không thích cái vô lý là một người thầy dạy ròng rạ 40 năm tại PCT , về hưu trí tại PCT ,mà khi muốn gia nhập hội hưu trí thì phải làm đơn xin, mà còn vì tôi không muốn mình mang tâm trạng đang vớt vát đang bòn mót tuổi xưa của mình !

Mùa thu thì lá phải vàng

Xa trường nghĩa nhạt tình tàn đúng thôi !

Vẫy tay vĩnh biệt cho rồi

Còn về tìm chút hương ôi làm gì !

Ban ngày tôi đọc sách , làm thơ, ban đêm tôi ngồi thiền , buổi sáng lang thang khi bờ sông , khi bãi biển , lấy cớ là đi bộ tập thể dục , nhưng chính là để tìm thanh thoát , nhàn nhã cho tâm hồn !

Thỉnh thoảng tôi bỏ biển bỏ sông , đi lang thang qua các đường phố tinh mơ vắng người , đi qua ngôi trường cũ một thời 40 năm của mình còn chìm trong sương sớm .Đường phố thì thay đổi nhiều , hàng phố thì thay đổi nhiều , nhưng lòng tôi vẫn thế ! Kìa là tiệm cà phê nhỏ Thành Ký , kìa là tiệm ăn ,Thời Đại , Lâm ký Mỳ gia , kìa là nhà sách Lam Sơn , nhà sách Sông Đà , tiệm ảnh Tân Mỹ , tiệm may Đồng Tân , Bảo Toàn , Đồng Thạnh , kìa là tiệm kem Diệp Hải Dung, quán cà phê Hoa Cỏ May , rạp ci né Kinh Đô , ….. Tôi nhớ hết ! Qua trường , thường tôi đứng tưa vào gốc cây sao gần cổng , chìm đắm trong suy tư , !Nhìn sân trường lá rụng đầy , nhìn hành lang lớp học im lìm , nhìn hàng cây đong đưa trong gió , nhìn mái ngói rêu phong , thấy lòng nôn nao vô tả.

Cả một đời anh ở nơi đây

Nhớ từng ngọn cây thương từng ngọn cỏ

Kỷ niệm trên mỗi mét vuông bé nhỏ

Thân thiết từng viên sỏi đá trên sân….

Kìa là hành lang tôi đi , kìa là bậc thềm tôi ngồi , kìa là lớp học tôi dạy giờ đầu tiên , kìa là bảng đen tôi viết buổi dạy cuối cùng …… Tôi đã sống trọn vẹn cuộc đời của mình nơi đây , vui có ,buồn có , thương có ,ghét có , không đắn đo , không toan tính , không mưu toan , không ích kỷ .. Yêu hết mình , làm nhiệm vụ hết mình , chưa hề có hành động nào trái lương tâm , luôn luôn giữ gìn nhân cách , không quỵ lụy , không cúi lòn . luôn luôn ngẩng mặt cao đầu , không tự tôn cũng không tự ti ! Lớp nào tôi cũng thương ! Em nào tôi cũng nhớ !Tôi thương học sinh lớp dạy đầu tiên , những Tuần , Hải , Trí , Ý , Nam , Giao , Tính , Đồng , Khôi ,Thương , Nguyệt , ….. các em đã cho tôi niềm tin yêu về tình thầy trò son sắt ! Tôi cũng thương những học sinh lớp dạy cuối cùng , những Vân , Diễm , Quỳnh , Ngọc , Giang , Công , Nhân , Vũ , Kiên, …… các em đã cho tôi biết tình khắng khít mặn nồng , niềm cảm thông chia sẻ, thấy tôi khóc khi nói lời giả biệt bỏ trường mà đi lần cuối cùng , tất cả đã khóc theo !! Lớp nào cũng để lại trong lòng tôi những tình cảm chân thành , thắm thiết !
Khi trời đã hửng sang , bước từng bước nhỏ ra về , tôi vỗ về lòng mình nhẹ nhẹ :

Thôi nhé ! Thời mình như đã qua

Nhường đời cho lớp trẻ tài ba

Này em ! Đất nước này hoa gấm

Hãy dệt cho thành gấm vạn hoa !

Đà Nẵng, 12-2012
Trần Hoan Trinh

(trích Hồi Ký MỘT ĐỜI THẦY, MỘT ĐỜI THƠ )

: Nguyễn Đăng Ngọc – Hoàng Các; Trung Học Phan Châu Trinh; 29 June 2021; Hits: 1506

Một Mình Trên Những Nẻo Đường Quê Hương

User Rating: 5 / 5

Viết để tưởng nhớ Dương Đình Quang và tặng Vĩnh Lộc

Tôi thường trở lại quê hương, một mình. Không như một du khách, nhìn ngắm, khen chê. Như một phần cơ thể trở về trong cơ thể, nghe tâm tư xao xuyến, rộn rả, buồn vui. Như chiếc lá lìa ngàn về với đại ngàn, rì rào trong gió.

Tôi dừng lại bên bờ sông Hồng, nhìn dòng sông đỏ như mội giải son, vươn theo những con đê dài, giữa ruộng vườn xanh thắm. Và bên Hồ Tây, nghe gió lạnh chiều thu ngấm vào trong da thịt. Núi Tản Viên mờ xa đưa về những ngày lịch sử vời vợi Sơn tinh, Thủy tinh, Thánh Gióng ...Ghé lại Côn Sơn dâng nén hương trước bàn thờ Tam Tổ ( 1 ), màu thiền nghi ngút, chợt nghe “ tiếng tang hải “. Cúi lạy Ức Trai Nguyễn Trải, nhớ lại Bình Ngô, nhân trí dũng sáng chói muôn đời.

Tôi đi qua sông Mã, nước sông cuồn cuộn. Cầu Hàm Rồng nối liền hai đỉnh núi bền gan. Bãi Thượng, Hồi Xuân, những con kênh dài đổ vào sông. Thọ Xuân, Nông Cống, Chợ Neo, Chợ Cốc, Chợ Đu...Lam Sơn, một giải núi xanh, quê hương của Bình Định Vương, Lê Lợi.

Vào vùng Sông Lam. Núi Lam Thành soi bóng bên bến nước xanh. Trên đỉnh núi vết tích rã rời cột cờ Trương Phụ ( 2 ). Phía bên kia sông, thành Lục Niên ( 3 ) hoang vắng, âm vang tiếng binh lính thuở nào, chống quân Minh ròng rã trong sáu năm liền. Núi Tùng Ảnh, sông La hiền hoà...Quê hương của Nguyễn Thiệp, Phan đình Phùng, Nguyễn Du, Nguyễn Công Trứ...và những cô gái Trường Lưu dệt lụa cần cù.

Vượt Sông Gianh, đến vùng Bến Hải. Những triều đại qua đi. Vết hằn lịch sử còn đó. Đau thương cho hiện tại, lớp trước và mai sau.

Con đường số 9 nối liền Đông Hà, Khe Sanh, Lao Bảo hiu hắt. Giòng sông Thạch Hãn êm ả trôi bên cổ thành Quảng Trị điêu tàn. Phía tả ngạn sông là vùng Ái Tử cằn cỗi. Vang lên bước dừng chân thứ nhất của cuộc Nam tiến dài lâu. Mịt mờ Tây Bắc là Cùa, là Tân Sở, những cố gắng sau cùng của Nguyễn triều giữ gìn đất nước.

Theo đường Đìu Hiu tôi vượt qua Huế, đi vào Đà Nẵng để nghe tiếng hát đã hơn một thế kỷ vọng về :

Tai nghe súng nổ cái đùng

Tàu Tây đã lại Vũng Thùng anh ơi !

Tìm đến Trấn đài, Nguyễn Tri Phương trung trinh. Ghé lại Công qúan, nơi tiếp các phái đoàn Bồ, Tây, Anh, Pháp... và trạm nghỉ của các phái đoàn công cán Nam Bắc. Công quán không còn nữa. Một hí trường được dựng lên trên mãnh đất từng chứng kiến đổi thay của đất nước.

Trấn hải đàì chỉ còn lưa những dấu vết mơ hồ. Trên vòng thành, nơi cao nhất một nhà nguyện Công gíao xây tự bao giờ. Dựa lưng vào đoạn thành gạch rêu phong còn lại mấy xóm nhà tôn lụp xụp.

Đã đi vào lảng quê dấu vết thương xưa ! Bồi hồi trước cảnh đổi thay : Đà Nẵng, Hội An, phần đất Việt chịu đựng tiếng pháo xâm lăng Tây phương đầu tiên. Từ thời Louis XVI, người ta đã quyết tâm tách khỏi cơ thể Việt Nam vùng đất cảng này. Đọc trong Traité de Paix 1787 giữa Việt và Pháp : “ Le Roi de Cochinchine ...lui ( Louis XVI – très chrétien ) cède éventuelllement la propriété absolue et la souveraintéde l’ile formant le port principal de la Cochinchine appelé Hoian, et par les Européens Touron...” Vua xứ “ Cochichine “ ( ! ) nhượng cho Hoàng đế đầy tinh thần Thiên Chúa quyền sở hữu tuyệt đối cùng vương quyền trên hải đảo tạo nên cảng chính của Nam Việt có tên là Hội An hay Touron như người Âu gọi ).

Rời Thu bồn vào Trà khúc. Núi Bút sừng sửng lặng yên đứng nhìn những guồng nước bên sông ngày đêm không ngừng nghỉ tưới mát cánh đồng mía ngọt ngào.

Vùng Tam quan, những vườn dừa đong đưa, địa đầu Bình Định. “ Con gái Bình Định múa roi đi quyền “, đất nguồn võ Việt Nam. Tây Sơn, Bắc Bình Vương đã giãi phóng đất nước khỏi tay hai mươi vạn quân Thanh. Tiếng mõ trầm trầm mấy trăm năm xưa chuà Thập Tháp, giữa vùng đồi núi vắng lặng, đem hồn về một cõi đạo siêu nhiên.

Qua khỏi đèo Cù Mông đến Ô Loan, núi Nhạn, sông Đà ( Rằng ). Vượt Đèo Cả dằng dặc đi vào vùng cát trắng nên thơ Đại Lãnh, Tu Bông, Tháp Bà, Xóm Dừa, Xóm Bóng...Nha Trang bãi biển nghỉ mát tuyệt vời. Cam Ranh haỉ cảng đứng vào hàng nhất trên hoàn vũ.

Sau Khánh Hoà là Ninh Thuận. Những trái thanh long đỏ mọng, những Tháp Chàm của Chế Bồng Nga oanh liệt một thời.

Rôi Bình Thuận, Phan Thiết. Những ruộng muối Cà Ná trắng phếu, những vựa cá nghều nghệu ; giọt nước mắm nhỉ nhểu ra thơm phức...

Từ già miền Trung, đi vào miền Nam. Thiên nhiên đã ưu đãi miền đất này nhiều hơn Trung và Bắc. Cây cối xanh tươi, đất cát phì nhiêu. Dừng chân qua Saigon rộn rịp. Đi về lục tỉnh ngắm những cánh đồng thẳng cánh cò bay Rạch Gía, Cà Mâu, những rừng cao su tăm tắp Biên Hoà, Long Khánh, những dàn tiêu xanh mướt Lộc Ninh, những rừng dừa biền biệt Bến Tre...Đứng trên sông Tiền, sông Hậu nghe róc rách nước chảy qua chín cửa sông. Tiếng hò “ ví dầu “ mênh mông bát ngát.

Vòng lên Cao nguyên, miền đồi núi trập trùng. Những địa danh xa lạ nhưng thân thương : Maragui, Blao ( Bảo Lộc ), Djiring ( Di Linh ) , Phinom, Lanhanh ( Làng Hành )...Cao nguyên huyền bí, thơ mộng, sáng lạn tương lai. Những chiều Dalat mù sương, tách cà phê nóng bên hồ Than Thở. Con đường bụi đỏ từ Buôn Ma Thuột, Pleiku, nối liền Qui Nhơn, Nha Trang...như 50 người con vùng núi rừng tìm về với 50 người con miền biển Việt.

Và tôi trở về đây : Phần đất Huế, Thừa Thiên ; phần đất không giờ phút nào lià tôi. Nói đúng hơn tôi chỉ là một hạt bụi bé nhỏ không bao giờ tách khỏi sức hút của vùng này.

Từ ngày mới sinh ra, thầy mẹ tôi đã nghĩ như vậy. Đặt tên cho tôi là Ngọc. Không phải vì tôi có được một giá trị gì. Thầy mẹ tôi ước mong tôi đừng quên miền đất thân yêu,tổng Ngọc Anh bên bờ sông Bình Lục. Chưa yên lòng, thầy mẹ tôi đặt cho tôi thêm tên nữa : Thừa. Là đứa con thứ hai trong gia đình, chắc không phải thừa ra. Thừa vì vốn dĩ ở Thừa thiên. Từ nhỏ đến lúc khôn lớn, anh em bạn bè trong làng xóm đều gọi tôi như vậy. Đến bây giờ, hơn ba phần tư thế kỷ trên vai, thân thuộc có người vẫn gọi tôi là Thừa. Suy nghĩ lại Thừa mang ý nghĩa là thừa ra nơi tha hương, nhiều hơn là Thừa trong Thừa thiên.

Dù sao tôi vẫn sung sướng và hãnh diện với tên thầy mẹ tôi gọi, quê hương trao gởi cho tôi. Trở về đây, mang theo tấm căn cước từ nhỏ và suốt đời, hoà mình vào xứ sở. Trở vể đây như một giọt máu trở về âm thầm lưu thông trong huyết quản. Lắng hồn mình vào trong cảnh vật thương yêu như đứa trẻ lắng giấc ngủ yên lành trong vòng tay người mẹ.

Một buổi chiều đứng trên cầu Tràng Tiền lặng nhìn dãy núi giăng màn phía Tây thành phố. Đỉnh Kim Phụng cao vượt màu xanh thẩm in trên màu xanh nhạt mờ sương. Mặt trời về chiều thật đẹp. Từ đỏ tươi chuyển sang vàng sáng. Mấy giải mây tím bầm, trắng bạc xếp theo những hình thù kỳ dị. Nhìn vào mặt nước, mặt trời lặn sau núi và dưới dòng sông. Tôi đứng đó thật lâu, chờ cho đến lúc tối hẳn. Trên lưng chừng núi Kim Phụng mấy ánh lửa bập bùng, leo lắt, có lúc bùng lên, chảy dài. Những ánh lửa trong bóng đêm, mênh mông, sâu thẳm.

Lúc còn nhỏ có anh bạn học kể cho tôi nghe câu chuyện một nhà văn ngoại quốc ngắm nhìn cảnh chiều xuống trên sông Hương và cho đó là cảnh mặt trời lặn đẹp nhất ông ta từng trông thấy. Tôi không may mắn được biết đến nhà văn ấy, chỉ biết cảnh chiều hôm đó thật đẹp. Hồ Diệp và Trang Sinh, quốc quốc và gia gia, một giây phút trong cuộc hiện sinh, thấy buổi chiều bàng bạc, ánh chiều và mình hoà nhập vào nhau.

Đất Huế, Thừa Thiên nhiều sông lắm phá. Có thể theo sông nước đi khăp tỉnh, chiều dọc, chiều ngang. Theo thuyền thăm chùa Túy Vân. Chùa xây trên ngọn đồi u nhã. Trước mặt là phá Cầu Đôi mênh mông. Những ngày còn là đứa học trò nhỏ chăm chỉ, lúc Huế còn mù sương, nghe tiếng chuông Thiên Mụ, Diệu Đế bổng tỉnh giấc ngủ say. Tiếng chuông chùa Túy Vân trải vang trên sóng nước, chợt thương thân phận nổi trôi. Bạn bè còn vài ba đứa. Biết bao giờ đến bến bờ.

Trở về đây đi lại con đường cũ đã từng đi với thằng Lộc, thằng Quang. Quang tài hoa không còn nữa. Ôm tập thơ dang dở đi ra khỏi cuộc đời. Lộc ẩn mình trong một gian nhà nhỏ xa xôi, viết lại những thao thức một thời trả nợ nam nhi trên mọi vùng đất nước. Ba đứa cùng leo lên con đường Bạch Mã ngoằn nghèo “năm cua bảy càng “. Miệng nhai bánh mì phết mức ổi, lòng vui vô cùng. Lên đến đỉnh núi, lần tới Thác Lớn. Nước đổ xuống nơi sâu thẳm, đập vào những tảng đá, bọt trắng tung tóe. Lại men theo dốc, xuống tận chân Thác. Những vừng nước trong vắt, mấy con rùa trong hốc đá , những giây leo thòng từ giữa trời cao. Lưng chừng núi dừng lại. Tiếng côn trùng rỉ rả và tiếng vắng lặng của núi rừng. Giòng Thác Lớn như một giải lụa trắng lóng lánh, trải nghiêng trên một tấm thảm xanh vĩ đại.

Đi đến miền Nam Thừa Thiên. Lên đèo Hải Vân, nhìn Lăng Cô ngủ yên bên bờ cát trắng. Cửa Hải Vân Quan mặc lớp phong sương năm tháng. Mấy chữ Hải Vân Quan, nét bút tài hoa...Những vết đạn loang lổ đau thương, tấm lô- cốt bêông cốt sắt đè nặng lên cửa quan. Lặng nhìn trời biển mênh mang !

Huế là một bài thơ

Thừa Thiên là một bài thơ

Quê hương là một bài thơ

Tôi xin thêm đó là một bài thơ trữ tình vì chỉ có cảm xúc chan chứa, chỉ có một cuộc hành trình riêng tư đi vào hồn dân tộc may ra thấu hiểu phần nào.

Thơ cũng là nhạc, là họa. Chỉ có thơ nhạc và hoạ lúc có tự do và hoà hài âm sắc. Không thể có thơ, nhạc và hoạ lúc con người chỉ biết có một màu, nghe theo một điệu.

San Diego, chợt nhớ...
Nguyễn Đăng Ngọc – Hoàng Các

Bị chú :

1/ Chùa Côn Sơn hay Thiên Tư Phúc Tự còn gọi nôm na là Chùa Hun thuộc Chí Linh, Hải Hưng la nơi thờ Tam tổ Thiền Tông Việt Nam ấy là Điền Ngự Thiền sư, Pháp Loa Thiền sư và Huyền Quang Thiền sư. Cũng là nơi thờ Ức Trai, Nguyễn Trãi

2/ Núi Lam Thành ở tả ngạn vùng hạ lưu sông Lam. Trên đỉnh núi hiện còn vết tích cột cờ của tướng nhà Minh Trương Phụ. Vết tích là một trụ gạch cao chưa đầy 1 mét và đường kính rộng hơn 1 mét.

3/ Lục niên Thành ở phía hữu ngạn sông Lam, bên kia thành Trương Phụ, gần La giang. Tương truyền vua Lê đã dùng mưu đắp đập ngăn nước lại, chờ lúc quân Minh tấn công thì xả nước cho quân Minh tổn thất rất nhiều.

: Phan Mộng Hoàn; Trung Học Phan Châu Trinh; 29 June 2021; Hits: 1528

Trường Tôi Mến Thương

PMH26

Gió xuân khẽ ru đám lá xanh non cây phượng tím vườn sau, tôi sẽ nhớ mặc áo len dày. Hôm nay lòng chợt phơi phới vui khi nhìn thấy hoa nắng rắt trước sân nhà, những giọt trong veo thêu hoa lung linh trên thảm cỏ mướt xanh.

Nắng tháng Tư khi trời Cali lộng gió đem giá lạnh phương Bắc về. Tôi rét run những chiều loanh quanh xóm nhỏ mong cho cơ thể mạnh mẽ trong những bước chân líu ríu vội vã. Buổi tối mở máy thong dong tìm nguồn cảm hứng cho loạt bài viết về trường xưa kỷ niệm 60 tuổi. Ôi thời gian ! Thoáng đó mình đã già nua lúc nào.

Đã cuối mùa chay thánh, lễ Phục Sinh bao giờ cũng nở ra trong loang loáng đợt nắng reo mừng kỷ niệm Chúa sống lại. Cùng lúc mở trang Một thời Phan Châu Trinh chợt ngó thấy thiên hạ kêu gọi góp mươi dòng thương nhớ trường tôi thương mến ...

Bao giờ quay về thăm quê nội tôi sao có thể quên được không ghé vào thăm xứ Quảng . Vì Đà Nẵng là quê hương thứ hai khi tôi đang tuổi trưởng thành, lăm le mộng đời chất ngất lý tưởng nghề “ Godautre “ . Sáng nay, một cậu đồng nghiệp đàn em của trường Áo Xanh, từ bên kia bờ biển Thái Bình Dương hăng hái gởi cho tôi qua điện thư, hằng nửa trăm hình ảnh học trò con gái “ aó trắng đơn sơ mộng trắng trong “. Họ đang đến trường và tan trường. Lúc này trường Phan Châu Trinh đã hội tụ nam sinh chung học với nữ sinh như nửa thế kỷ về trước . Và sau đó phân chia rạch rõi. Nam sinh ở lại và Nữ sinh hoá thành học trò Nữ Trung học Hồng Đức . Ngôi trường dành cho con gái tọa lạc trên đường Thống Nhất đầy bóng cây sao cao vút. Tôi ở bên này với bọn húi cua, vẫn thích ngắm đàn bướm trắng dễ thương như hình ảnh lúc mình còn là học trò Đồng Khánh.

Tôi thường đến Đà Nẵng nhằm lúc học sinh nghỉ học vì thế chỉ thấy trường xưa vàng úa buồn hiu. Tôi thích chụp hình nơi tượng cụ Phan Châu Trinh . Núp sau tượng, đứng trước tượng, làm như thế tôi cảm thấy còn quanh quẩn sống với trường xưa. Rồi một mình lang thang trong sân trường hoang vắng. Chỉ thấy tiếc thương tháng ngày cũ. Ngẫng mặt nhìn lên để ngậm ngùi . Hành lang dài hun hút trên tầng cao, mơ hồ bóng dáng học trò giờ ra chơi xôn xao cười nói. Những khung cửa lớp im lìm , không còn nghe vẳng lời thầy cô giảng bài. Hàng cây trong sân trường giờ đã là cổ thụ, vẫn tỏa bóng mát êm đềm. Chạnh thương qúa vạt nắng đổ lung linh. Sân trường và hoa nắng có bao giờ mình nguôi quên ...

Đau lòng nhất khi nhìn thấy phía sau trường, một dãy tường lớp rêu phong, loang lổ màu thời gian xấu xí thảm hại...Vậy mà tôi cứ mải mê tìm lối đi con đường nhỏ đàng sau trường ? Con đường ấy tên là chi ? Tôi đã quên mất ...Tôi hay tìm thăm “ quán “ bán hàng quà trước cổng lớn. Mấy chị con cháu bác cai đã nhận ra người xưa, khi tôi hỏi thăm vài lời thương mến.

Lặng ngắm vuông bàn gỗ tạp treo bày lỏng chỏng mớ kẹo chanh, những vuông bánh xốp màu vàng nhạt, bánh cốm trắng ngon hiền. Chị quán gói cho khách bao nhiêu là quà, túi ô mai, chục trái me chua chua ngọt ngọt , quả cốc dầm vàng hươm. Chị nói “ Em tặng, cô đừng trả tiền”, có lẽ chị ấy muốn cho tôi nhấm nháp chút hương vị kỷ niệm ngày xưa thấm thía hơn.

PMH9

Tôi vẫn cảm thấy khó chịu mỗi lúc gió trật qua bên kia đại lộ Lê Lợi. Đối diện trường tôi thương mến bên ni. Nơi đó là khuôn viên PCT mới, dãy thành mới của trường mới, lạ hoắc lạnh lùng. Hồi trước vốn là Nam Tiểu học. Đó cũng là cái nôi đào tạo nhiều thế hệ học sinh PCT tương lai ngày ấy. Hàng hàng lớp lớp tuổi trẻ tài giỏi đã lớn lên, họ được ươm mầm cho quê hương xứ Quảng từ ngôi trường tiểu học ưu tú này. Tôi làm sao quên được qua Nam Tiểu học ăn bánh bèo chén với chị Nguyễn Khoa Diệu Trà. Hai chị em rình khi có giờ nghỉ, thường bất chợt xảy ra lúc lớp mình phụ trách trống giờ học . Quán bánh bèo nô nức khách lui tới. Học trò và cả thầy cô thích rủ nhau từng nhóm qua đây .

Chúng tôi tìm tới một góc quán cho kín đáo để cùng thi đua xếp chén cho cao lên. Ăn hôm nay nhớ hoài ngày còn đi học ở Đồng Khánh . Dốc Nam Giao dâng cao vời vợi, rẻ vào chân núi Ngự Bình, những quán nhỏ lợp tranh thơ mộng luôn đón chờ và chúng tôi nhặt khoan chèo bánh bèo, húp nước mắm ngọt dịu ...Nam Tiểu Học thiệt dễ thương với tôi vì thế.

PMH10

Để rồi sáng nay qua những trang hình ảo, tôi đã tìm được niềm vui . Chợt thấy hiện ra cảnh dập dìu hàng trăm cánh bướm trắng tươi xinh tỏa ra khắp nẻo đường thành phố Đà Nẵng . trái tim rộn ràng theo những tà aó trắng trong ấy . Bởi khi nào thế hệ trẻ lại chẳng ươm mùa nắng thơm ?

PMH29

Tuy nhiên tôi đã bật cười một mình. Hãy nhìn kìa, các cô thiếu nữ coi bộ lực sĩ gớm. Vai nở, cánh tay khỏe đưa lên, chân dài mau bước. Aó dài các cô gái toàn may hàng lụa bóng, trên quần dài lụa bóng . Gót hài diện đủ kiểu .

Dép thấp quai chéo cho em lướt đi nhẹ nhàng, giày gót cao nâng thân hình em thanh mảnh yểu điệu hơn . Tay aó ngắn ngang cùi chỏ. Lắm cô bé mặc áo đưa hông cao và quần chịu chơi trể quá rốn ! A, các em không bị chế độ “ quản chế “chặt chẽ thì phải . Những tóc thề đen mượt óng ả, những kiểu tóc túm đuôi ngựa tinh nghich, có em tóc cắt cao nhí nhảnh .

Tôi chỉ thoáng vui, khi nhìn thấy một cô học trò tóc thề, ôm chiếc cặp da màu cốm non, cô bé đứng lẻ loi tựa lưng vào vách tường, đôi mắt ngơ nhác nhìn tôi ...

Dăm nữ sinh phóng xe đạp, có người đeo khẩu trang, ba lô mang sau lưng. Bên hè phố gần trước cổng trường, các cô aó trắng chen chân quanh chiếc xe bán hàng quà sang. Bọn nam sinh ngó vẫn ra vẻ trẻ con như học trò tôi ngày ấy, aó trắng quần xanh , vai mang cặp vải đơn giản . Họ cười nói tíu tít chờ giờ vào lớp .

Rồi tôi mất công tìm kiếm chiếc cặp sách vở thân thương thuở nào . Tuyệt nhiên không hề thấy. Qua bao mùa mưa nắng . Qua bao thế hệ học trò . Chiếc cặp da dễ thương ngày xưa ấy, là bạn thân thiết ủ ấp mớ sách vở rheo em đến lớp, giúp em dồi maì kinh sử. Chiếc cặp da màu nâu đen đơn sơ không quên chứa chất dăm vị đời hồn nhiên thiếu nữ. Gói muối ớt dầm với túi nhỏ cốc, me chua...thôi rồi nay biến mất .

Như hoạt cảnh trình diễn trên sân khấu thời trang. Áo trắng thướt tha vũ lượn, bên vai các nàng trẻ trung liền thay đổi. Đong đưa chiếc ví lớn hàng nhung nâu gạc nai, cô đeo túi màu xanh lục, cô diện túi vàng rực màu hoa mimosa hay khiêm tốn cũng là túi vuông rằn ri dệt bằng sợi ni-lông rực rỡ. Tôi thầm nghĩ nữ sinh hiện đại đến trường đẹp kiêu sa, diện túi hàng “ hiệu “ mắc tiền ! Rồi tôi vu vơ nghĩ ngợi chuyện đời ...

Các em thanh xuân này là học trò trường “ chuyên “. Có vẻ là con nhà khá giả. Nói theo ngôn từ quá quắt, các em xuất thân từ hàng “ đại gia “. E rằng không là nền nếp nho phong vì sang trọng thế kia cảnh nhà hàn vi làm sao vói tới . Giọng lưỡi tôi sao cực đoan thế. Nữ sinh đâu phải ai cũng có bố mẹ quyền cao chức trọng và các em chỉ biết ích kỷ học hành ?

Nhưng ...thực tế trên các miền đất nước số con cái thất học, nghèo nàn và ngu dốt nhan nhãn. Thiếu nữ con nhà nghèo khó, nhất là từ các vùng thôn quê thật chịu lắm cảnh đau lòng. Nửa chừng việc học, các em phải lao đao kiếm sống và quanh quất đầy dẫy những bọn ác ma côn đồ sẵn sàng dụ dỗ “ bán thân trinh trắng “ các em, hòng kiếm lợi cho chúng, đã mở lối cho hàng trăm em tìm đến xứ Hàn, xứ Mã...đầy quyến rũ mật ngọt.

Ôi, việc đời sai buồn thế, nên tôi không sao viết nổi thêm một dòng nào khi nhớ về “ Trường tôi mến thương “

PMH4